Uykuya dalmadan önce þiir okurdum eskiden... Roman okumak uykumun tadýný kaçýrýrdý, devamýný merak ettiðim bir kitabý yarýda býrakýp da uyuyunca huzursuz olurdum. Þiir okumak gözleri açýk rüya görmek gibiydi bütün o imgeleriyle. Uyanýk olmakla uyku hali arasýndaki bir merdivenin renkli basamaklarýydý dizeler. Bulutlara doðru týrmanýrdým her bir dizeyle. O dizelerden bir müzik yükselirdi, zihnim ritimlerine kapýlýrdý. Söz, kuru bir anlam kazanmakla kalmaz düþüncelerimi dansa kaldýrýrdý. Ýçinde hüzünden, acýdan, aþktan, ayrýlýktan, tutkudan, coþkudan izler taþýyan bir tür tangoya. Bulutlarýn üzerinde sabahlardým.
Sonra bir gün þiirim kaçtý... Yaþadýkça insanýn içinde çaydanlýðýn kireç baðlamasý gibi bir tortu birikir ya... Onu temizlemedikçe en aromalý çayý bile demleseniz suyu acýlaþtýrýr, bulandýrýr. Ben de uygun bir kireç sökücü bulunca belki uykudan önce þiir okumaya yeniden baþlarým. Gündüz okumalarýnda yok o naif kendini kaptýrma hali...
O uzun dönem içinde baþucumdan eksik etmediðim þairler arasýna zaman zaman yenilerini katardým. Seamus Heaney onlardan biriydi. 30 Aðustos günü, kýsa bir rahatsýzlýðýn ardýndan 74 yaþýnda hayatýný kaybeden Ýrlandalý þair, 1995 yýlýnda Nobel Edebiyat Ödülü kazanmýþtý.
* * *
Nobel kazanana dek Heaney’in adýný duymamýþtým. Ertesi yýl Beyoðlu’nun en gözde kitapçýlarýndan Robinson Crusoe 389’da elime “Opened Ground” adlý bir Seamus Heaney derlemesi geçti! Þairin bütün kitaplarýný yayýmlamýþ olan New York’taki FSG - Farrar, Straus ve Giroux basmýþtý. Heaney’in “Death of a Naturalist”, “Door into the Dark”, “Wintering Out”, “Stations”, “North”, “Field Work”, “Sweeney Astray”, “Station Island”, “The Haw Lantern”, “The Cure at Troy”, “Seeing Things”, “The Spirit Level” kitaplarýndan þiirler yer alýyordu. Kendi deyiþiyle ‘toplu þiirler’den eksik ama ‘seçme þiirler’den fazla bir derleme “Opened Ground”. Ýkisi arasýnda bir yerde diye tanýmladýðý ve içeriðini bizzat belirlediði kitaba, Nobel Edebiyat Ödülü’nü kabul ederken yaptýðý “Crediting Poetry” baþlýklý konuþmasýnýn metnini de bir sonsöz olarak eklemiþti. Robinson Crusoe 389’un adýnýn Define Adasý olarak deðiþtirilmesi gerek bence!
Whitman’ýn, Ritsos’un, Neruda’nýn, Cansever’in ve daha pek çok þairin kitabýnýn yanýna koydum “Opened Ground”u. Birikimini, deneyimini, bilgeliðini paylaþan, tam anlamýyla akýl hocasý olmayan ama ona yakýn bir yoldaþ bulmuþtum onda. Kendini, hayatýný, ailesini, tanýk olduklarýný þiirine dürüstçe aktarmasýndan, Katolik bir Ýrlandalý olarak siyasi duruþunu haksýzlýk ve adaletsizliðin yaný sýra þiddete de karþý olarak sarsmadan tarif edebilmesinden etkilenmiþtim.
Ýsterdim ki buraya “North” adlý kitabýndaki “Singing School”un ilk bölümü olan “The Ministry of Fear”i alýntýlayayým... Yatýlý okul deneyimiyle Kuzey Ýrlanda meselesini nasýl birleþtirdiðine dikkatinizi çekeyim... Ölümünün ardýndan Ýngilizce basýnda çýkan hemen her yazýda geçen “Digging” þiiriyle onun babasýna, topraðýna baðýný anlatayým... Kitabýn adýný son dizesinden aldýðý “Act of Union”ýn beden ve ülkeye dair çiftanlamlý okumasýnýn tadýna varmanýzý önereyim... Þiire neden inandýðýný / itibar ettiðini anlattýðý, Ýrlanda’nýn siyasi durumuna ve büyük þair Yeats’e deðindiði Nobel konuþmasýndan birkaç satýr aktarayým...
Ama yokmuþ! Seamus Heaney’in Türkçeye çevrilmiþ bir tek þiir kitabý yokmuþ! 8 - 11. yüzyýla ait, Eski Ýngilizce yazýlmýþ, yazarý anonim olan ünlü “Beowulf” destanýný modern Ýngilizceye çevirmiþti Heaney; bir tek onun Türkçesi yayýnlanmýþ. Bugün bir kitapçýya gidince kaç tane Yeats, kaç tane Ted Hughes kitabý bulabiliriz zaten? Seamus Heaney’i de bulmadan kaybetmiþiz.
Belki de þiiri kaçan bir tek ben deðilim. O cývýl cývýl kocaman kitapevlerinde þiir, gri bir yalnýzlýða düþmüþtür.
