Önceki yazýda, oy kullandýktan sonra sayýmýn ve tutanak birleþtirmelerinin nasýl olduðunu anlatmaya çalýþmýþtým. Bugün de pazar günü yapýlacak seçimler sonrasý sýkça duyacaða benzediðimiz seçim itirazlarýna deðineceðim.
2019 seçimlerinin yenilenmesine sebep olan itiraz meselesinin ne olduðunun anlaþýlmasý gerekiyor. Bu hukuki bir hak... Hatalý olduðu için hakkýnýn ihlal edildiðini düþünen partilerin veya adaylarýn bu yola baþvuru yapmasý yasal bir durum.
Þikâyet ve itiraz nedir?
Sandýk kurulu baþta olmak üzere tüm kurullarýn seçim sürecinde yaptýklarý iþlemlere, aldýklarý tedbirlere veya bir kimsenin yasaklara aykýrý hareketlerine karþý sandýk kurullarýna yapýlan baþvurulara þikâyet denir. Sandýk baþýnda birden fazla pusula verilmesi, pusulalarýn eksik olmasý, sandýk çevresinde bulunmamasý gereken kimselerin olmasý durumunda yapýlacak baþvuru þikâyettir. Ortada verilmiþ bir karar varsa bu halde buna karþý yapýlan baþvuruya da itiraz deniyor...
Seçim kurullarý...
Sandýk kurulu, ilçe seçim kurulu, il seçim kurulu ve nihayet Yüksek Seçim Kurulu (YSK)... Bunlar içinde her kurulun verdiði kararýn bir üstüne itiraza taþýnmasý mümkündür. Ancak YSK kararlarý kesindir...
Seçimde "ilk mercii" sandýk kurullarýdýr. Sandýk kurulu; bir baþkan, bir kamu görevlisi üye ve son seçimde o ilçede en çok oy alan beþ siyasi partinin bildirdikleri kiþilerden oluþur. Buraya yapýlacak itirazlar genelde, oy kullanýmý, geçersiz oylarýn durumu veya sonuç tutanaðýnýn içeriðine dönük olacaktýr. Burada kurul yapýlan itirazý görüþür ve karara baðlar. Verdiði kararý sandýk sonuç tutanaðýna iþler ve ilgili evraklarý bu tutanaða ekler.
Ýlçe, il, YSK...
Sandýk kurulu baþkaný -sureti müþahitlere daðýtýlmýþ ve sandýðýn kapýsýna asýlmýþ olan- sonuç tutanaðýný alarak ilçe seçim kuruluna gider. Burada ilçe seçim kurulu görevlisi sonuçlarý sisteme iþler ve evraklarý tarar. Bu iþlemlere veya sandýk kuruluna yapýlan itirazlarýn reddine dair kararlara ilçe seçim kurulunda itiraz etmek mümkünüdür.
Ýlçe seçim kurulunun verdiði kararlara dair itiraz mercii ise il seçim kuruludur. Ýtiraz kurumunun ve þikâyet sürecinin sonu YSK'ya kadar gidebilir. Ýtirazlar ve þikâyetler konusunda þu durumlar vardýr:
► Ýtiraz (veya þikâyet) seçim iþlerinin yürütülmesine engel deðildir.
► Süresinde yapýlmayan itirazlar incelenmeden reddedilir. Ýtiraz süresi kararýn verilmesinden itibaren iki gündür. Ýtirazý inceleyen kurul iki gün içinde karar vermek zorundadýr.
► YSK'ya itiraz ise il seçim kurulu kararýndan itibaren üç gün içinde yapýlmak zorundadýr.
► Kurul, kararlarýný salt çoðunlukla alýr, eþitlik halinde baþkanýn katýldýðý tarafýn oyu üstün tutulur.
► Ýtirazlarýn, kurula veya gece nöbetçi savcýlýklara verilmek suretiyle de yapýlmasý mümkündür...
Önemi hususlar...
Birincisi. Oylar kural olarak iki kez sayýlýr ve sonra tutanaða baðlanýr. Ýlk iki sayým arasýnda fark olursa üçüncü kez yapýlmasý mümkündür. Seçim gecesi sayýmý uzatacak iþlemlerden birisi de bu olacaktýr. Zira sandýkta farklý sonuçlar varsa itirazlarýn bir biçimde gündeme gelmesi mümkün olabilir.
Ýkincisi. Þikâyet edilen bir konuda sandýk kurulunun her zaman karar almasý gerekmez. Þikâyeti haklý bulan sandýk kurulu karar kurmasýna gerek olmaksýzýn þikâyete konu iþlemi veya durumu düzeltebilir.
Üçüncüsü. Ýtiraz üzerine karar düzeltilirse sandýk kurulu ilçe veya il seçim kurulunun bu kararýna uymak zorundadýr.
Dördüncüsü. Ýtirazý partilerin yetkilileri, seçmenler, müþahitler, adaylarýn bizzat kendileri veya bunlarýn tayin ettiði avukatlarý yapabilir.
Beþincisi. Seçim, seçimin olduðu gün kazanýlýr. Bir parti seçim kurulunda yer alýyor, sandýða müþahit gönderiyor, okulda itiraza yetkili avukat bulunduruyorsa hem sandýða sahip çýkmýþ hem de sonuçlarý ilk elden almýþ olacaktýr.
Ve son olarak...
Türkiye, seçim konusunda rüþtünü ispatlamýþtýr. Ýtirazlar ve þikâyetlerin olmasý, ortada bir þaibe olduðu anlamýna gelmez. Bunlarýn siyaset malzemesi olmamasý tüm partilerin ortak görevidir. Her itirazýn þaibe varmýþ gibi sunulmasý, seçime olan güveni sarsmaktadýr.
31 Mart 2024 seçimlerinin hayýrlý olmasýný diliyorum...
