Ocak sonunda “Ankara Trump’a nasýl bakýyor?” baþlýklý yazýmda, ‘ABD ile üç önemli baþlýk’tan ve ‘ihtiyatlý iyimserlik’ten söz etmiþtim.
Hafta baþýnda SETA’dan çok kapsamlý, zihin açýcý üç analiz geldi.
Analizler, SETA Washington Araþtýrma Direktörü Kýlýç Buðra Kanat ile ABD’li uzmanlar Keri Lyn Michalke ve Jackson Hannon imzalarýný taþýyor.
‘Trump’ýn Kabinesi ve Ulusal Güvenlik Ekibi’baþlýklý kitapçýk, ABD’nin gelecek 4 yýlýna damgasýný vuracak isimlerin portrelerini çýkarýyor. Dýþiþleri ve Savunma bakanlarý ile dün Ankara’yý ziyaret eden CIA Baþkaný’ndan, üst düzey toplantýlara da katýlan ABD Baþkaný Trump’un danýþman atadýðý kýzý ve damadýna kadar bütün önemli isimlerin eðitimleri, kariyerleri ve açýklamalarýndan yola çýkýlarak politik bakýþlarý analiz ediliyor.
‘Trump Yönetiminin Politika Öncelikleri’baþlýklý analizde ise ABD’nin küresel düzeydeki iþbirliði ve çatýþma alanlarýndaki muhatabý olan ittifaklarýn, bölgelerin, ülkelerin ve aktörlerin (NATO, Rusya, Çin, Ortadoðu vb) durumu inceleniyor; Trumpyönetiminin bu konulardaki tavrýna dair öngörülerde bulunuluyor.
‘Türkiye-ABD iliþkileri ve Yeni ABD Yönetimi’baþlýklý çalýþma ise ikili iliþkilere yönelik.
Okuyunca, “Ankara Trump’a bel baðlýyor. Ýslam karþýtlýðýna ses çýkarmýyor”gibi tartýþmalarýn ne kadar ‘sýð’ olduðu daha net ortaya çýkýyor.
Zira iktidarda da karþýlýðý olduðunu gördüðümüz bu analiz, deðerlendirme ve öneriler, pek çok etken ve bileþenin, muhtemel sonuçlarýn etraflýca düþünüldüðünü gösteriyor.
Önemli bulduðum noktalarý paylaþmak istiyorum:
(Yazýya star.com.tr sitesinden eriþenler analizlerin linkini de bulabilir.)
- Türkiye de dahil, ABD müttefiklerinin çoðunun, ABD’nin Obama dönemi (ve öncesinden de kalan) uygulamalarý nedeniyle ABD’ye olan güveni sarsýldý. Türkiye ayrýca, NATO’dan beklediði güvenceleri de alamadý.Güvenlik konularýnda bölgesel aktörlerin daha etkin rol oynamasý, hatta ‘yeni ittifaklar’ kurulmasý gerektiði düþüncesi doðdu.
- NATO, deðiþen tehditlere karþý yeniden uyarlanmalý, yeni bir ruh ve anlam verilmeli. Müttefikler daha yakýn iletiþim ve koordinasyon içinde olmalý; özellikle, iki ‘failed state/çökmüþ devlet’e (Suriye, Irak) komþu olan Türkiye, oluþturulacak yeni güvenlik doktrinine katkýda bulunmalý.
- Obama seçildiðinde ABD-Türkiye iliþkileri 1Mart tezkeresi; çuval hadisesi gibi olaylar nedeniyle sorunluydu. Obama döneminde ise Suriye iç savaþý, Mýsýr darbesi, YPG krizi, 15 Temmuz darbe giriþiminden sonra ‘bekle-gör’ politikasý izlenmesi, FETÖ lideri ve üyelerinin iade edilmemesi gibi krizler iliþkileri daha da gerdi.
- Trump yönetiminin bu konularda atacaðý adýmlar, Türkiye ile yeni bir sayfa açmayý saðlamaya yönelik en güçlü mesajlar olacak.
- Bunun sürdürülebilir olmasý için diplomatik iliþkiler liderler düzeyinde býrakýlmamalý; iliþkileri geliþtirmek ve sorunlarý asgari düzeyde tutabilmek için farklý aktörlerle çok katmanlý diyalog mekanizmalarý geliþtirilmeli. Buna, Türkiye ve ABD toplumlarý arasýndaki düþünceleri ortaklaþtýrmak için kamu diplomasisi çalýþmalarý ve öðrenci deðiþiminin arttýrýlmasý da dahil. Zira nedenlerini iyi analiz etmeden, Türkiye’de bozulan ABD imajýný düzeltmeye çalýþmak anlamlý deðil.
- Obama döneminin sonuna doðru medya (ve Twitter) üzerinden Türkiye’ye yönelik yapýlan açýklamalar ciddi gerilim yaratmýþtý; bu yola tevessül edilmemeli.
- Trump’ýn çok taraflý serbest ticaret anlaþmalarý yerine ikili ticari anlaþmalarý geliþtirmeye çalýþmasý, Türkiye ile de bu tip bir anlaþmanýn zemini olabilir.
- Özellikle savunma sanayinde Türkiye’yi ‘tüketici’ konumunda tutan bir anlayýþtan, Türk savunma sanayiini geliþtirecek bir iþbirliðine geçilmeli.
- Bu süreçlerde oluþacak yeni güven ortamý, Kýbrýs ve Doðu Akdeniz’de enerji iþbirliði gibi yeni alanlarda da olumlu sonuçlar doðuracaktýr.
SETA Genel Koordinatörü Prof. Burhanettin Duran’ýn, ‘Trump Amerikasý’nýn endiþe uyandýrýcý ve yeni bir sayfa açma fýrsatý sunan yönlerini sýraladýðý yazýsýnda vurguladýðý gibi, “Ankara, Trump karþýtý ideolojik kamplaþmaya kapýlmadan, ‘Trumpseverliðe’ de düþmeden, ‘ihtiyatlý’ bir yaklaþýmla, iliþkilerde realist temelde yeni bir sayfa açma teklifi yapýyor: Ýki ülkenin ortak çýkar alanlarýna odaklanan yeni bir diplomasi baþlatmak; Trump’ýn terörle mücadele ve göçmenler konusunda yapmak istediklerinin ‘gerçekçi bir deðerlendirmesine’ odaklanmak.”
SETA’nýn Türkiye’yi ilgilendiren konulardaki analizleri bundan ibaret deðil. Bu analizlerin ayrýntýlarýna ve baþta ‘cumhurbaþkanlýðý sistemi’ olmak üzere daha fazlasýna www.setav.org’da pdf formatýnda eriþebilirsiniz.
Bu arada, SETA bugün cumhurbaþkanlýðý sisteminin tartýþýlacaðý ve Cumhurbaþkaný Erdoðan’ýn da bir konuþma yapacaðý bir sempozyum düzenliyor. Ýstanbul Haliç Kongre Merkezi’nde düzenlenecek sempozyumun dosyasý da sitede eriþime açýk olacak.
www.setav.org/trumpin-kabinesi-ve-ulusal-guvenlik-ekibi/
http://www.setav.org/trump-yonetiminin-politika-oncelikleri/
http://www.setav.org/turkiye-abd-iliskileri-ve-yeni-abd-yonetimi/
