Sosyal güvenlik, çalýþma hayatýnda tüm emekçilerin güvencesi ve geleceðidir.
Çalýþma hayatýnda yaþýn ilerlemesine baðlý olarak çalýþma gücünün azalmasý sonucu gelir kaybýna uðrayan sigortalýlara yaþlýlýk (emeklilik) aylýðý baðlanmaktadýr. Ancak emekli olma þartlarýný saðlayamama veya baþka nedenlerden dolayý sigortalýlarýn gerekli þartlarý saðladýklarýnda primlerinin iadesini isteyebilmeleri mümkündür.
***
Yaþlýlýk sigortasýnda haklar
5510 Sayýlý Kanun’da, sigortalýlara yaþlýlýk sigortasýndan saðlanan yardýmlar þu þekilde belirtilmiþtir;
- Yaþlýlýk aylýðý baðlanmasý,
- Yaþlýlýk toptan ödemesi yapýlmasý,
Görüldüðü üzere, 5510 sayýlý Kanun’a göre yaþlýlýk sigortasýndan yapýlan temel yardým, yaþlýlýk (emekli) aylýðýdýr.
Yaþlýlýk sigortasýndan emekli aylýðý baðlanabilmesi için 5510 sayýlý Kanunda belirtilen bazý þartlarýn gerçekleþmesi gerekir. Buna göre yaþlýlýk aylýðý baðlanmasý için;
- Belirli bir yaþý tamamlamýþ olmak,
- Belirli bir süre prim ödemiþ olmak,
- Belirli bir süre sigortalý olmak,
- Ýþten ayrýlmak,
- SGK’ya yazýlý talepte bulunmak gerekir.
***
SGK priminin iade edilmesi
4/(a) ve 4/(b) sigortalýlarý ile 1.10.2008 sonrasý memuriyete baþlayan 4/(c) sigortalýlarýndan, herhangi bir nedenle çalýþtýðý iþten ayrýlan veya iþyerini kapatan ve yaþlýlýk aylýðý baðlanmasý için gerekli yaþ þartýný doldurduðu halde malûllük ve yaþlýlýk aylýðý baðlanmasýna hak kazanamayan sigortalýya SGK primleri iade edilebilmektedir.
4/(a) ve 4/(c) bentleri kapsamýnda ise kendi adýna bildirilen, 4/(b) bendi kapsamýnda ise ödediði malûllük, yaþlýlýk ve ölüm sigortalarý primlerinin her yýla ait tutarý, primin ait olduðu yýldan itibaren yazýlý istek tarihine kadar geçen yýllar için, her yýlýn gerçekleþen güncelleme katsayýsý ile güncellenerek toptan ödeme yapýlmaktadýr.
Sigortalý iþten ayrýlmaz ve talepte bulunmazsa, kendisine toptan ödeme verilmez.
Buna göre SGK’dan emekli aylýðý baðlanma koþullarýný taþýmayanlara ödemiþ olduklarý primler, toptan ödeme olarak iade edilmektedir.
Eðer sigortalý yaþlýlýk aylýðý baðlanmasý için gerekli sigortalýlýk süresi, yaþ ve prim gün sayýsýna sahipse, aylýk alma hakkýndan feragat edip toptan ödeme yapýlmasýný isteyemez. Yani, yaþlýlýk (emeklilik) aylýðýna hak kazanan bir sigortalýya ayrýca toptan ödeme yapýlmaz.
Hem malullük hem de yaþlýlýk aylýðý baðlanmasýna hak kazanan bir sigortalýya bu aylýklardan yüksek olaný, aylýklar eþitse yalnýz yaþlýlýk aylýðý baðlanýr.
Yaþlýlýk sigortasýndan aylýk baðlananlara ayrýca saðlýk yardýmý ve vergi iadesi de verilmektedir. SGK primlerini toptan ödeme yoluyla iade alanlarýn bundan sonra SGK’dan saðlýk yardýmý alma hakký bulunmamaktadýr.
Kanunun, yaþlýlýk aylýðý için öngördüðü yaþý doldurmasýna raðmen diðer nedenlerle aylýða hak kazanamayan sigortalýlara talebi halinde toptan ödeme yapýlmaktadýr.
Örneðin, 60 yaþýný tamamladýðý halde 2950 gün prim ödeme gün sayýsý bulunan ve sigortalýlýk süresi ve prim ödeme gün sayýsý açýsýndan yaþlýlýk (emekli) aylýðýna hak kazanamayan erkek sigortalýya talepte bulunmasý halinde ödenen sigorta primlerinin iþçi payý toptan ödeme yapýlýr.
Yeniden malûllük, yaþlýlýk ve ölüm sigortalarý primi bildirilmiþ sigortalý isterse, aldýðý toptan ödeme tutarýný, güncelleme katsayýsý ile güncelleterek ödemek suretiyle sigortalýlýk hizmetlerini geri kazanabilir.
