Esasen sosyal güvenlik bilincindeki artýþa baðlý olarak artýk sigortasýz çalýþtýrmanýn azaldýðýný söyleyebiliriz.
Ama yine de çeþitli sebeplerden dolayý sigortalý olmayan, sigortalý çalýþtýrýlmayan olan iþçilerin dava yoluyla da bu haklarýný alabileceklerini belirtelim.
Sosyal Güvenlik Mevzuatý'mýza göre çalýþanlar iþe alýnmalarýyla kendiliðinden sigortalý olurlar.
Türkiye'de iþverenlerin bir kýsmý, gerek sosyal güvenlik bilincinin yerleþmemiþ olmasý ve gerekse de mali zorluklar nedeniyle çalýþtýrdýðý iþçilerini Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirmemekte ve bu da çalýþanlarýn ileriki zamanlarda emeklilik ve sosyal güvenlik haklarý bakýmýndan maðduriyetine sebep olmaktadýr.
SGK açýsýndan da üç türlü kayýp ve kaçak bulunmaktadýr.
Bunlardan birincisi, sigortalýlarýn SGK'ya hiç bildirilmemesi,
Ýkincisi çalýþma gün sayýlarýnýn eksik bildirilmesi ve,
Üçüncüsü de ücretinin/sigorta primine esas kazanç tutarlarýnýn eksik bildirilmesidir.
5510 sayýlý Sosyal Sigortalar ve Genel Saðlýk Sigortasý Yasasý'nýn prim belgelerini düzenleyen 86'ncý maddesinde "Aylýk prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi iþveren tarafýndan verilmeyen veya çalýþtýklarý Kurumca tespit edilemeyen sigortalýlar, çalýþtýklarýný hizmetlerinin geçtiði yýlýn sonundan baþlayarak beþ yýl içerisinde iþ mahkemesine baþvurarak, alacaklarý ilâm ile ispatlayabilirlerse, bunlarýn mahkeme kararýnda belirtilen aylýk kazanç toplamlarý ile prim ödeme gün sayýlarý dikkate alýnýr" denilmek suretiyle kuruma bildirilmeyen sigortalýlarýn bildirilmeyen hizmetlerini ne þekilde kazanacaklarý açýklýða kavuþturulmuþtur.
Uygulamada sigortasýz çalýþmalarla ilgili açýlan davalara hizmet tespit davasý denilmekte olup, bu davalarda 5 yýllýk süre zamanaþýmý süresi olmayýp hak düþürücü süredir. Yargýtay'ýn uygulamalarý doðrultusunda 5 yýllýk hak düþürücü süre iþten ayrýlýþ yýlý sonundan baþlamaktadýr.
Buna göre; sigortalý çalýþtýrýlmamýþ olan kiþiler, çalýþtýklarýný hizmetlerinin geçtiði yýlýn sonundan baþlayarak beþ yýl içerisinde iþ mahkemesine baþvurarak, alacaklarý ilâm ile ispatlayabilirlerse, bunlarýn mahkeme kararýnda belirtilen aylýk kazanç toplamlarý ile prim ödeme gün sayýlarý dikkate alýnacaktýr.
Diðer bir deyiþle dava açýlmasý için gereken 5 yýllýk sürenin geçmiþ olmasý durumunda zaman aþýmý nedeniyle bu çalýþmalar için hizmet kazanýlmasý mümkün olmayacaktýr.
