Sosyal güvenlik ve sigortalý çalýþma tüm emekçilerin en temel anayasal hakkýdýr.
Ancak bazen mevzuatý bilmemekten, bazen vergi ve SGK prim yükünden kaçýnmak için ve bazen de çalýþanlarýn talebiyle (yetim aylýðýnýn kesilmemesi veya maaþýndan icra kesintisi yapýlmamasý için) sigortasýz iþçi çalýþtýrýldýðýný görmekteyiz.
Sosyal güvenlik baþta emeklilik ve saðlýk hizmetlerinden yararlanma olmak üzere çalýþanlara bazý haklar saðlamaktadýr.
Özellikle belirtmek gerekir ki, deneme süresinde de iþçinin sigortalý yapýlmasý gerekir.
Ýþverenler, 5510 sayýlý Sosyal Sigortalar ve Genel Saðlýk Sigortasý Kanunu'nun 8'inci maddesi uyarýnca, 4/a'lý sigortalýlarý (SSK), sigortalýlýk baþlangýç tarihinden önce, sigortalý iþe giriþ bildirgesi ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdür.
Dolayýsýyla iþçi adýna, iþe baþlamadan en geç 1 gün önce, iþe giriþ bildirgesinin verilmesi gerekmektedir.
Örnekle açýklamak gerekirse, 26.12.2023 tarihinde iþe baþlayacak olan çalýþanýn iþe giriþ bildirgesi en geç 25.12.2023 tarihinde Sosyal Güvenlik Kurumuna elektronik ortamda verilmelidir.
Ancak 5510 sayýlý Kanunun 8'inci maddesinde iþe giriþ bildirgesi ile ilgili bazý istisnalara yer verilmiþtir. Þöyle ki;
· Ýnþaat, balýkçýlýk ve tarým iþyerlerinde iþe baþlatýlacak sigortalýlar için, en geç çalýþmaya baþlatýldýðý gün,
· Yabancý ülkelere sefer yapan ulaþtýrma araçlarýna sefer esnasýnda alýnarak çalýþtýrýlanlar ile Kuruma ilk defa iþyeri bildirgesi verilecek iþyerlerinde; ilk defa sigortalý çalýþtýrmaya baþlanýlan tarihten itibaren bir ay içinde çalýþmaya baþlayan sigortalýlar için, çalýþmaya baþladýklarý tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylýk sürenin dolduðu tarihe kadar,
· Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayýlý Ýþsizlik Sigortasý Kanununa göre iþsizlik sigortasýna tabi olmayan sözleþmeli personel ile kamu idarelerince yurt dýþý görevde çalýþmak üzere iþe alýnanlarýn,
Çalýþmaya baþladýklarý tarihten itibaren bir ay içinde, Kuruma verilmesi halinde, sigortalýlýk baþlangýcýndan önce bildirilmiþ sayýlýr. Diðer bir anlatýmla iþe giriþ bildirgesi yasal süresi içinde verilmiþ olarak deðerlendirilir.
Eðer sigortalýnýn iþe giriþinin verilmesi gereken son gün hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil gününe denk geliyorsa tatilin sona erdiði günü takip eden günde verilirse de yasal süresinde verilmiþ sayýlacaktýr. Bu durum 2013/11 sayýlý SGK Genelgesinde de açýkça belirtilmiþtir.
Buna göre, "Sigortalý iþe giriþ bildirgesinin verilmesi gereken yasal sürenin son gününün resmi tatile rastlamasý halinde bildirge, resmi tatili izleyen ilk iþ günü içinde Kuruma verildiði takdirde süresi içinde verilmiþ sayýlacaktýr."
Örneðin, 01.01.2024 tarihinde iþe baþlayacak olan bir sigortalýnýn, iþe giriþ bildirgesi 02.01.2024 tarihinde, iþe giriþ tarihi 01.01.2024 olarak belirtilerek verilebilir.
Tarihler incelendiðinde, 01.01.2024 tarihi pazartesi gününe denk gelmektedir. 31.12.2023 tarihi ise Pazar gününe denk geldiðinden ve tatilin sona erdiði günü takip eden gün ise 02.01.2024 Salý günü olduðundan, 01.01.2024 tarihinde iþe baþlayacak olan çalýþanýn iþe giriþ bildirgesi 02.01.2024 tarihinde Sosyal Güvenlik Kurumuna elektronik ortamda verilebilir.
Sigortasýz iþçi çalýþtýrýlmasý durumunda hem idari para cezasý uygulanmakta, hem teþvik yasaðý gelmekte ve hem de sigortasýz iþçiden dolayý prim borcu doðmaktadýr.
1) Sigortalý iþe giriþ bildirgesinin süresinde verilmediðinin mahkeme kararýyla veya müfettiþ/denetmen incelemesiyle ya da bankalardan, kamu kurumlarýndan alýnan yazýlardan tespit edilen her bir sigortalý için iki asgari ücret tutarýnda (2 * 13.414,50=26.829 TL) idari para cezasý uygulanmaktadýr.
2) Aylýk prim ve hizmet belgesinin süresinde verilmediðinin mahkeme kararýyla veya müfettiþ/denetmen incelemesiyle ya da bankalardan, kamu kurumlarýndan alýnan yazýlardan tespiti ve geriye dönük prim ve hizmet belgesi verilmesi halinde her bir ek/asýl aylýk prim ve hizmet belgesi için iki asgari ücret tutarýnda (2 * 13.414,50=26.829 TL) idari para cezasý uygulanacaktýr. Örneðin bir yýl sigortasýz çalýþtýrýldýðý tespit edilirse, 12 ay * 26.829 TL=321.948 TL idari para cezasý uygulanacaktýr.
Sigortasýz çalýþtýrýlan iþçiler, hizmetlerinin geçtiði yýlýn sonundan baþlayarak beþ yýl içerisinde iþ mahkemesine baþvurarak, sigortasýz çalýþtýrýldýklarýný ispatlayabilirlerse, bunlarýn mahkeme kararýnda belirtilen aylýk kazanç toplamlarý ile prim ödeme gün sayýlarý emeklilik hesabýnda dikkate alýnmaktadýr.
