Keþke her okuduðumuzu hýzla kavrasak ve aklýmýzda kalsa! Ne yazýk ki bu pek mümkün olmuyor. Peki, kavramayý nasýl artýrabilir, hafýzamýzý nasýl güçlendirebiliriz? Bu konularda da takviye edici formüller var.
Her yýl þubat ayýnýn ikinci yarýsýndan itibaren öðrencileri bir telaþ alýr; tüm yaþamlarýný þekillendirecek önemli adýmlarý atabilmek için bazý sýnavlarý baþarmalarý gerekiyor. Keþke her okuduðumuzu hýzla kavrasak ve aklýmýzda kalsa! Ne yazýk ki, genel olarak bu pek mümkün olmuyor. Kýsa bir süre geçtikten sonra hatýrlamadýðýnda ise paniðe kapýlýyor insan. Kavramayý nasýl artýrabiliriz? Hafýzayý nasýl güçlendirebiliriz?
Bu konuda da her zaman olduðu gibi bitkisel ve hayvansal kaynaklý doðal ürün seçenekleri oldukça çeþitli. Benim üzerinde durmak istediðim doðal ürün ise kýsa adý ile “DHA”, ya da bazýlarý için oldukça zor olan tam adý ile “dokozahekzaenoik asit”. Aslýnda DHA, EPA (eikozapentaenoik asit) ile birlikte omega-3 yaðlarýnýn bileþenlerinden biri, ama etkileri farklýlýk gösteriyor. DHA’nýn beyinde hafýza ve dikkat iþlevleri ile ilgili kýsýmlarda (hipokampus ve serebral korteks) biriktiði bilimsel araþtýrmalar ile gösterilmiþ. Bu bakýmdan DHA’nýn yetersizliði durumunda, sinirsel geliþim bozukluklarý; öðrenme, hatýrlama, iþitme ve koku iþlevlerinde deðiþiklikler ortaya çýktýðý hayvan deneyleri ile ortaya konulmuþ. Bu kadar önemli görevi olmasýna karþýlýk insan dâhil memelilerde DHA sentezi yok, dolayýsýyla dýþarýdan ya besinler ile ya da ilaç þeklinde alýnmasý öneriliyor. Yeni doðan bebekte anne sütü DHA için en önemli kaynak; bebeklerin beslenmesinde temel bileþen olarak beyin geliþiminde ve baðýþýklýk sisteminin oluþmasýnda rol oynuyor.
DHA’nýn etkinliðinin kanýtlanmasýnda insanlar üzerinde yürütülen klinik araþtýrmalarýnýn sonuçlarý hiç þüphesiz daha belirleyici oluyor. 18-45 yaþlarý arasýnda 228 yetiþkin saðlýklý gönüllü üzerinde yürütülen bir çalýþmada, bir gruba altý ay süresinde her gün DHA bakýmýndan zengin (1,16 gram DHA ve 0,17 gram EPA) kapsül, diðer gruba ise DHA taþýmayan ayçiçek yaðý kapsülü verilmiþ. Süre sonunda yapýlan ölçüm ve deðerlendirmelerde DHA kapsül verilen gençlerde hafýzanýn geliþtiði, hatýrlama süresinin hýzlandýðý, dikkatin arttýðý bildiriliyor.
Beyni verimli kullanmak
Bu konuda baþka bir insan çalýþmasýnýn sonuçlarý da bu bulgularý destekliyor. Yaþ ortalamasý 22 olan genç 22 saðlýklý gönüllüde 12 hafta süresince bir gruba günde 1 gram DHA zengin yað (900 miligram DHA + 180 miligram EPA), diðer gruba 1 gram EPA zengin yað (600 miligram EPA + 400 miligram DHA) ve plasebo (etkisiz ilaç) grubuna ise ayný miktar zeytinyaðý kapsülü veriliyor. Sonuç deðerlendirmesinde DHA-zengin yaðýn beyin kan akýmýný plasebo grubuna göre belirgin þekilde artýrdýðý, EPA-zengin yaðýn ise plasebo grubuna göre belirgin bir farklýlýðý olmadýðý, yani etkisi bulunmadýðý gözlemlenmiþ. Beyinde artan kan akýmý hücrelerin daha iyi beslenmesini saðladýðý muhakkak. Ayný araþtýrýcýlar tarafýndan yürütülen bir baþka çalýþmada DHA miktarýndaki artýþýn etkiyi kuvvetlendirip kuvvetlendirmediði incelenmiþ. Yine 18-29 yaþlarý arasýnda 65 saðlýklý genç gönüllülerde DHA-zengin yaðýn 1 gram ve 2 gram dozlarda 12 hafta uygulanmasý ile etkisinde belirgin farklýlýk saðlanamadýðý bildiriliyor. Diðer taraftan, DHA miktarýnýn yarýya düþürülmesi (450 miligram DHA + 90 miligram EPA) ile etkinliðin kaybolduðu gözlemlenmiþ.
Bu araþtýrmalarýn sonuçlarý genç bireylerde günde 2 defa 500 miligram (toplam 1 gram) DHA taþýyan kapsüllerin en az üç veya tercihen altý ay kullanýlmasý ile beyinde kan akýmýnýn hýzlandýðý, bu suretle algýlama, kavrama, hatýrlama iþlevlerinde artýþ saðlanabildiðini gösteriyor. Ancak, bir hususu hatýrlatmakta yarar görüyorum. Bu tip destekler beyin kapasitesinin en verimli þekilde kullanýlmasýna yardýmcý olur, ama bir Einstein yaratmaz (madde vardan yok, yoktan var olmaz).
Eczanelerde DHA bakýmýndan zenginleþtirilmiþ formüller bulunuyor. Kanýmca vitamin reklamlarýna bakarak vitamin karýþýmý yerine DHA kullanýlmasý daha uygun.
