Sayýn cumhurbaþkaný Þanghay Ýþbirliði Örgütü’ne katýlma konusunu bu defa Pakistan dönüþünde gündeme getirdi. “ÞÝÖ’ye katýlým Türkiye’yi rahatlatýr” gibi bir cümle ile. AB ile iliþkilerin yükselen gerilimini deðerlendirme baðlamýnda ve “AB’ye mahkum deðiliz” çerçevesinde...
Konu ile ilgili sorular var. Bu sorularý ÞÝÖ çevresi kadar AB ve tüm Batý dünyasýnýn da sorduðu, bizim de sormamýz gerektiði açýktýr. Öyleyse sorularý sýralayalým:
- Acaba sayýn Cumhurbaþkaný’nýn Þanghay Ýþbirliði Örgütü’ne (ÞÝÖ) girelim sözleri, piþmiþ, olgunlaþmýþ bir teklif mi yoksa bir fikir jimnastiði mi?
- Acaba ÞÝÖ’ye katýlmak, AB ile daha genelde Batý ile iliþkilere alternatif bir yöneliþi mi ortaya koyuyor yoksa, baþýndan beri Ak Parti Hükümetlerinin dýþ politika stratejisi olarak benimsediði “uluslararasý camiada iliþkileri çeþitlendirme” ilkesini mi?
- Þu ana kadar sayýn Cumhurbaþkaný dýþýnda Hükümet cenahýnda ÞÝÖ’ye katýlma yönünde bir eðilim seslendirilmiþ deðil. Cumhurbaþkaný da bu yöndeki düþüncelerini Batý ile iliþkilerin saðlýklý gitmediði durumlarda gündeme getiriyor. Zaten onu dikkate alarak soruyorum “Bunlar fikir jimnastiði mi, yoksa piþmiþ, olgunlaþmýþ düþünceler mi?” sorusunu.
Yine sayýn Cumhurbaþkaný bazý ortamlarda Türkiye’nin AB ile iliþkilerinin ekonomik boyutuna önem verdiðini, ihracatýn yüzde 60’ýný AB ülkelerine yaptýðýmýzýn altýný çizerek belirtmiþti.
Türkiye, ÞÝÖ’ye üye ülkelerle ekonomik - siyasi iliþkileri sürdürüyor. Rusya ile de Çin, Kazakistan, Kýrgýzistan, Tacikistan ile de iliþki halinde. ÞÝÖ’ye katýlmak, bu ikili iliþkilerden öte bir örgüt buluþmasýný ifade ediyor.
Sayýn Cumhurbaþkaný’nýn çýkýþý ise baðlamý ile bakýldýðýnda, Batý’dan beklentilerin yerine gelmemesine yönelik bir tepki hüviyetine bürünüyor.
Tabii bu durumda þöyle bir soru da peþinden geliyor:
- ÞÝÖ’ye katýlmak, Batý’ya tepki baðlamýnda ortaya çýkýyorsa, katýlým sonrasýnda Batý ile (AB ve Amerika ile) iliþkilere nasýl bir format düþünülüyor?
- ABD’de yeni bir seçim yapýldý ve yine Ankara’dan gelen sinyaller, Obama yönetimi ile yaþanan iletiþimsizliklere karþýlýk, Trump yönetimi’ne göreceli bir iyimserlikle bakýldýðýný gösteriyor. ÞÝÖ üyeliði ABD ile iliþkileri nasýl etkileyecek?
- ÞÝÖ üyeliðinin heyecan uyandýrmasý ya da tansiyon yükseltmesi Türkiye açýsýndan bir “kamp deðiþimi” gibi algýlanýyor olmasýndandýr. Muhtemelen sayýn Cumhurbaþkaný da, özellikle Batý dünyasýnda böyle bir tansiyon yükselmesini amaçlayarak böyle bir çýkýþý yapmýþtýr. Acaba öyle mi?
- Yani sayýn Cumhurbaþkaný, bu söylemi, Erdoðan yönetimindeki Türkiye’yi köþeye sýkýþtýrmakta olan “Batý’yý hizaya getirmek” için mi kamuoyuna sunmuþtur?
- Acaba Batý bunu “blöf” olarak algýlayýp, “Ne yaparsanýz yapýn” restleþmesine girer mi?
- Ya da “Türkiye’yi anlamadýk, terörle mücadelesini, 15 Temmuz’u doðru görmedik, Türkiye halkýndaki AB alerjisini doðru okuyamadýk, Tayyip Erdoðan’a yönelik olumsuz okumalarýmýz, Türkiye’ye yönelik dýþlamaya dönüþtü, Erdoðan gerçeðini anlamamýz lazýmdý” deyip, Türkiye’ye yönelik politikalarýný revize eder mi?
- Yoksa böyle bir bütüncül revizyon, Avrupa’nýn çok parçalý yapýsý dikkate alýndýðýnda çok iyimser bir beklenti mi?
- Batý ile iliþkileri önemsiyorsak, onlara Türkiye’nin hayati rolünü anlatacak ÞÝÖ’ye katýlýmdan baþka bir enstrüman kalmadý mý?
- Bir de þu an küresel geliþmelerle de baðlantýlý olan ekonomimizdeki sýkýntýlar, AB ile iliþkilerdeki gerilim ve ÞÝÖ’ye katýlým söylemleri sürecinde nasýl etkileniyor, konusu var. Ýþ çevrelerinin “belirsizlik” kanaatinin yatýrýmlarý engellediði, iþsizliðin arttýðý ve kur hareketliliðinin ekonominin tansiyonundaki yükselmenin belirtisi olduðu deðerlendirmesi var. ÞÝÖ ile ilgili söylemlerin ekonomiye artý-eksi katkýsý ne olur?
- ÞÝÖ ataðý ve bunun Batý ile iliþkilere yansýmasý Ýslam dünyasý ile iliþkileri hangi yönde etkileyecek?
- Ve nihayet, “Çok boyutlu dýþ politika” yöneliþinde bir inkýta mý söz konusu? ÞÝÖ’ye katýlmak kesin mi? ÞÝÖ’nün bir rezervi olabilir mi? ÞÝÖ üyeleri içinde Türkiye’nin olumlu bulmayacaðý bir politik tavýr sergilenirse (mesela Ortadoðu’da Rusya ile Ýran’la iliþkiler bir dargýn bir barýþýk modunda sürüyor) ne yapýlacak?
Ýþ henüz fikir jimnastiði noktasýnda ise ben de katkýda bulunayým istedim.
