Talep ve sipariþ azalmasý, piyasada genel durgunluk, dýþ pazar kaybý, hammadde sýkýntýsý gibi durumlarda, satýþ gelirleri düþen bazý iþletmeler personel maliyetlerini azaltmak amacýyla iþçi çýkarma yolunu tercih etmektedirler.
Böyle bir durumda, iþ sözleþmesi feshedilen iþçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediði veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadýðý iddiasý ile fesih bildiriminin tebliði tarihinden itibaren bir ay içinde iþ mahkemesinde dava açabilmektedir.
Talep ve sipariþ azalmasýnýn iþçi çýkarýlmasý için geçerli bir neden olarak kabul edip edilip edilmemesi hangi kriterlere baðlýdýr?
Bu konudaki, Yargýtay içtihatlarýna göre;
1- 4857 sayýlý Kanun’un 18. maddesine göre otuz veya daha fazla iþçi çalýþtýran iþ yerlerinde en az altý aylýk kýdemi olan iþçinin belirsiz süreli iþ sözleþmesini fesheden iþveren, iþçinin yeterliliðinden veya davranýþlarýndan ya da iþletmenin, iþ yerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadýr.
Ýþletmenin, iþ yerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan sebepler; sürüm ve satýþ imkanlarýnýn azalmasý, talep ve sipariþ azalmasý, enerji sýkýntýsý, ülkede yaþanan ekonomik kriz, piyasada genel durgunluk, dýþ pazar kaybý, hammadde sýkýntýsý gibi iþin sürdürülmesini imkansýz hale getiren iþ yeri dýþýndan kaynaklanan sebeplerle yeni çalýþma yöntemlerinin uygulanmasý, iþ yerinin daraltýlmasý, yeni teknolojinin uygulanmasý, iþ yerinin bazý bölümlerinin kapatýlmasý ve bazý iþ türlerinin kaldýrýlmasý gibi iþ yeri içi sebeplerdir.
2- Ýþçinin iþ sözleþmesini iþletme, iþyeri ve iþin gerekleri sebepleri nedeniyle feshetmek isteyen iþverenin öncelikle bu konuda karar almasý ve bu kararda istihdam fazlalýðýný açýk bir þekilde ortaya koymasý icap etmektedir.
3- Ýþletmenin, iþyerinin ve iþin gereklerinden kaynaklanan sebeplerle sözleþmeyi feshetmek isteyen iþverenin fesihten önce; fazla çalýþmalarý kaldýrmýþ olmasý, iþçinin rýzasý ile çalýþma süresini kýsaltmasý ve bunun için mümkün olduðu ölçüde esnek çalýþma þekillerini geliþtirmesi, iþi zamana yaymasý, iþçiyi baþka iþlerde çalýþtýrmasý, iþçiyi yeniden eðiterek sorunu aþmaya çalýþmasý gibi varsa fesihten kaçýnma imkanlarýný kullanmasý, kýsaca feshe son çare olarak baþvurmuþ olmasý gerekmektedir.
4- Ýþverenin bu kararý tutarlý þekilde uygulamasý, icap etmektedir. Ýþten çýkarýlan iþçinin yaptýðý ayný iþ için baþka iþçinin iþe alýnmasý iþverenin fesih kararýnda tutarlý olmadýðýný göstermektedir. Ýþveren fesihte keyfi davranmamýþ olmalý ve fesih kaçýnýlmaz olmalýdýr.
Sonuç olarak, talep ve sipariþ azalmasýnýn iþçinin iþini etkileyerek onun çalýþtýrýlmaya devam ettirilmesi ihtiyacýný ortadan kaldýrmýþ olduðunun, fesih ile elde edilmek istenen sonuca fesihten baþka yolla varýlamadýðýnýn, feshin kaçýnýlmaz olduðunun ve feshe son çare olarak baþvurulmuþ olduðunun iþe iade davasý sürecinde iþverence ispat edilmesi gerekecektir.
Kaynak; 4857 sayýlý Kanun, 18, 19, 20, 21. Maddeler.
Yargýtay 22.HD. 20.6.2016 E.2016/15357 K.2016/18551
Yargýtay 22.HD. 14.4.2016 E. 2016/7791, K. 2016/10835
