Son zamanlarda KKTC’de Batý Nil Virüsü’nün neden olduðu ensefalitten ölen vakalar hakkýnda haberler yapýlýyor. Batý Nil Virüsü, ensefalit (beyin iltihabý) yapabilen oldukça tehlikeli bir virüs ve sivrisinekler tarafýndan taþýnýyor. Ancak virüsün bulaþtýðý insanlarýn küçük bir kýsmýnda ensefalit geliþiyor.
Sivrisinek denildiðinde çoðumuzun aklýna yaz akþamlarý keyfimizi kaçýran küçük canlýlar gelse de sivrisinekler düþünüldüðü kadar masum canlýlar deðiller. Yapýlan çalýþmalar sivrisinekleri, insanlýk tarihindeki ölümlerin neredeyse yarýsýndan sorumlu tutmaktadýr. Çünkü sivrisinekler sadece insanlardan kan emmekle kalmaz, çeþitli hastalýklardan sorumlu mikroplarý da taþýrlar. Son zamanlarda KKTC’de Batý Nil Virüsü’nün neden olduðu ensefalitten ölen vakalar hakkýnda haberler yapýlýyor. Batý Nil Virüsü ensefalit (beyin iltihabý) yapabilen oldukça tehlikeli bir virüs ve sivrisinekler tarafýndan taþýnýyor. Aslýnda bu virüs herkeste ensefalite neden olmuyor. Bulaþtýðý insanlarýn küçük bir kýsmýnda ensefalit geliþiyor. Genellikle baþka hastalýklarý olan ya da baðýþýklýk sistemi düþük bireylerde risk yüksek. O yüzden bu tür hastalýklarýn görüldüðü dönemlerde korunmak için yapabileceðimiz tek þey baðýþýklýk sistemimizi saðlam tutmak. Bu da ancak saðlýklý beslenme, düzenli uyku ve kaldýrabileceðimizden daha yoðun bir tempoda çalýþmamakla mümkün olabilir.
Bu yazýda size baþka bir sivrisinek türünden bahsedeceðim. Benim de baþýma geldiðinden önce bunu anlatarak baþlayacaðým. Yaz baþýnda akþam üzeri açýk bir alanda ailemle otururken aniden bacaðýmýn birkaç yerinde þiddetli kaþýntý oldu. Hýzlýca kalkýp eve gittik. Ýlk baktýðýmýzda normal sivrisinek ýsýrýðýna benzer kabarýklýklar gördük ama kaþýnmasý çok þiddetliydi. Ertesi gün o küçük dört kabartýnýn her birisinin birer çay tabaðý boyutuna ulaþtýðýný görünce çok endiþelendik. Durumumu deðerlendiren dermatolog arkadaþ son dönemde kendisine benzer lezyonlarla sýk sýk baþvuranlar olduðunu, muhtemelen bir tür örümcek ýsýrýðý olabileceðini belirtti. Ýlaçlara raðmen kaþýntý giderek artýyordu. Zamanla kabarýklarýn yerini küçük peteþiyel kanamalar aldý. Yani o bölgede yaygýn minik kanama odaklarý. Tam olarak düzelmesi bir ayý aldý. Geçtiðimiz hafta ayný durumu yaþayýnca daha önce duymadýðým/görmediðim bu durum hakkýnda sosyal medyadan daha önce yaþayanlar olup olmadýðýný sordum. Yüzlerce mesaj aldým. Üç yýldýr böyle lezyonlara yol açan bir sivrisinek türünün Türkiye’de arttýðýný ve hastanelere baþvuru sayýsýnýn epey fazla olduðunu öðrendim. Bunun üzerine bir veteriner hekim arkadaþ durumu açýklayan bir yazý göndermiþ. Ben de bu hafta bu yazýyý sizlerle paylaþmak istedim. Umuyorum ki Saðlýk Bakanlýðý da konu hakkýnda korunma tedbirleri ile ilgili bir açýklama yapacaktýr. “Bizim bulunduðumuz coðrafya özellikleri gereði yýllarca tanýmýþ olduðumuz anofel cinsi sivrisineklere ev sahipliði yapmýþtýr ve bölge insaný bu türe karþý aþýrý duyarlýlýðýný zamanla yitirmiþtir. Ancak deðiþen iklim þartlarý, küresel ýsýnma, yazýn þiddetli düzensiz yaðýþlar, yüksek sýcaklýk ve nem ile birlikte bölgemiz yine baþka bir sivrisinek türü olan “Aedes” in üreme ve yayýlmasý için uygun bir alan oluþturmuþtur. Aedes sivrisineði bir kaç yýl önce Kafkaslar bölgesinden yurdumuza giriþ yapmýþ olup Batý’ya doðru yayýlmýþtýr. Ýzmit bölgesinde ilk geçen yýl kendisine rastlanmýþ olup muhtemel þikayetler seneye Trakya bölgesinde de artacaktýr. Aedes ile anofel arasýndaki farklara deðinecek olursak Aedes Güney Amerika’da yaygýn olan zika virüsünün vektörüdür ancak bölgemizden alýnan sinek örneklerinde Zika’ya rastlanmamýþtýr. Anofel sýtmayý taþýyabildiði gibi Aedes de Zika’yý taþýyabilmektedir. Aedes anofelden farklý olarak uçuþ sesi yapmaz ve yaklaþtýðýnda klasik sivrisinek sesini duymazsýnýz. Anofel genelde gece beslenir. Aedes neredeyse günün her saati avcýdýr. Bölge insanýnýn bu sineðin aðýz salyasýna baðýþýklýk bilinci olmadýðý için vücut aþýrý kabartýlý ve kaþýntýlý tepki vermektedir. Son olarak korunma yollarý; Ýlaçlama çözüm deðildir. Üreme noktalarý durgun su birikintileri olup saksý altlarýnda dahi su birikintisi býrakýlmamalýdýr. Bir su bardaðý kadar alanda 200 sinek üretebilmekte, bir sinek 400 m uçuþ mesafesine ulaþabilmektedir.”
Sivrisinekten korunmak için yapmamýz gerekenler:
• Yaz akþamlarý özellikle bahçe gibi alanlarda uzun kollu ve pantolon tercih ederek derinin açýkta kalan kýsmýný minimuma indirmek.
• Birkaç damla lavanta ve limon yaðýný bir miktar su içerisine koyarak sprey hazýrlamak. Dýþarý çýkmadan açýkta kalan alanlara sýkmak.
• Eðer bahçeniz varsa mutlaka lavanta ekmek.
• Durgun su olan alanlardan kaçýnmak.
• Fosforlu giyecekler tercih etmemek.
• Çok keskin parfümler kullanmamak.
• Bahçede oturuyorsanýz masada mum yakmak.
Viþnenin antioksidan etkisi bilinir. Antioksidanlarýn da beyin saðlýðýný korumadaki önemi son yýllarda gündemde. Delaware Üniversitesi’nde yapýlan bir çalýþmaya göre yaþlýlarda viþne suyu tüketiminin zihinsel fonksiyonlara iyi geldiði saptandý. 65-73 yaþ arasý 34 katýlýmcý yarýsý sabah yarýsý akþam olmak üzere 480 ml viþne suyu ya da yalancý viþne suyu tüketti. 12 hafta sonra yapýlan deðerlendirmede viþne suyu içen grubun hafýza, sürdürülebilir dikkat, çalýþma belleði dahil birçok zihinsel alanýnda geliþme gözlendi.
