Zekanýn nasýlý tanýmlanacaðý psikoloji alanýnda yüzyýldýr tartýþma konusu. Ana tartýþma, zekanýn tek bir çeþidi mi olduðu, yoksa farklý zeka türlerinin mi olduðu þeklinde. Halen hakim paradigma, zeka testleri ile ölçülen tek bir zekanýn olduðu yönünde. Fakat “çoklu zeka teorisi” de alternatif olarak yeterince güçlü ve eðitimciler tarafýndan daha kullanýþlý bulunuyor.
Çoklu zeka kuramýnýn sahibi Howard Gardner’in farklý zekalar listesinde þunlar var: Mantýksal matematiksel zeka, sözel/dilsel zeka, bedensel/kinestetik zeka, görsel/uzamsal zeka, müzik/ritmik zeka, kiþilerarasý / sosyal zeka, içsel zeka. Son dönemlerde bu listeye eklemeler var. Örneðin duygusal zeka, doða zekasý ve varoluþsal zeka listeye eklenenlerden. Listeye girme adayý zeka tanýmlarýndan biri de “siyasal zeka”. Siyasal alandaki aktörler, siyasal zeka açýsýndan ayný deðiller. Siyasal zeka, siyasal alanda olup bitenleri anlayabilme, uygun söz ve davranýþ geliþtirebilme kapasitesini gösteriyor.
Siyasal alanda olup biteni anlayabilme kapasitesi
Siyasal bir öznenin baþarýlý olabilmesi için ilk gerekli olan, siyasal alanda olup bitenleri anlayabilme kapasitesine sahip olup olmamasý. Siyasal alanda olup bitenler, çoðu zaman girift ve çok katmanlýdýr. Aktörler genellikle niyetlerini açýkça ifade etmezler. Sürekli oyun kurulur. Manipülasyon oldukça yaygýndýr. Çok sayýda aktör olduðu için de pozisyonlarýn takibi zordur. Birincil elden bilgi ve gözleme sahip olmak da çoðunlukla mümkün deðildir. Siyasette baþarýlý olabilmek için tüm bu zorluklarý aþarak, güç dengelerini okuyarak, olup biteni doðru anlayabilmek gerekir. Bu kapasiteye sahip olmayan aktörler, baþkalarýnýn kurduðu oyunun piyonu konumuna düþerler.
Uygun siyasal beyanat verebilme kapasitesi
Siyasal zekanýn ikinci göstergesi; uygun sözü, uygun zamanda ve uygun bir þekilde söyleyebilme becerisidir. Siyasal zekasý iyi olan siyasal aktörler, özellikle spontan sorulara karþý, hýzlý düþünerek uygun cevaplar verirler. Siyasal alanda teknik kapasitesi ile önemli iþler beceren ama siyasal zekalarý parlak olmayan kiþiler ise, kamuoyu önünde açýk potlar kýrabilirler. Bu kiþiler yaptýklarý açýklamalar, hem kendilerinin hem de partilerinin baþýna sorun açabilir. Örneðin MHP milletvekili Yusuf Halaçoðlu þu sözleriyle siyasal zeka açýsýndan sorunlu beyanat örneðini gösterdi: “Deniz Baykal’ý destekleseydik, AK Parti dinsiz birini desteklediniz diye propaganda yapardý”. Halaçoðlu’nun bu sözleri bir anda hem kendisini hem de partisini zora düþürdü.
Uygun siyasal davranýþ gösterebilme kapasitesi
Ýyi bir siyasal zekanýn üçüncü göstergesi, zamanlamasýný doðru yaparak siyasal pozisyon alabilme kapasitesidir. Bir çok siyasal aktörün siyasal yaþamý kritik noktalarda aldýðý siyasal pozisyonlara baðlýdýr. Bu kritik anlardaki siyasal davranýþlar, siyaseten silinmeye veya siyaseten yýldýzý parlamaya sebep olabilir. Örneðin Mehmet Aðar 2007 yýlýndaki Cumhurbaþkanlýðý oylamasýnda partisini oylamaya katmamasý sonucunda siyaseten silinmiþ oldu.
Bir baðýmsýz belediye baþkaný adayý öyküsü
Çocukluðumda yaþadýðým þehirde komþularýmýzdan biri baðýmsýz belediye baþkaný adayý olmuþtu. Ýyi bir adamdý. Belediyede üst düzey bürokratlýktan emekli olmuþtu. Seçim döneminde, seçim çalýþmalarý için evimize gelmiþlerdi. Adamcaðýz gerçekten de seçileceðine inanýyordu. O gün kurduðu söylem halen zihnimde canlý duruyor. Diðer adaylarýn tek tek olumsuz özelliklerini saymýþ, onlarýn birbirine düþeceðini söyleyip, kendisinin aradan çýkacaðýný söylemiþti. Seçim sonuçlarý komþumuz açýsýndan dramatikti. 200.000 civarýnda oyu olan bir þehirde, 150 oy almýþtý. Adamcaðýz emekli parasýyla aldýðý ev dahil her þeyini seçim sürecinde harcamýþtý. Komþumuz kendi dünyasýnda kurduðu gerçeklik ile siyasal alanda olup biten gerçeklik arasýndaki büyük bir farký görmez hale gelmiþti.
Siyasal alanda kalýcý olabilmek için siyasal zekanýn, çok sayýda diðer kiþisel özelliðin ve siyasal þartlarýn bir araya gelmesi gerekiyor. Profiliniz siyasal aktöre uygun deðilse, siyasal kariyeriniz baþtan sýnýrlý hale geliyor.
