Þizofreni hastalýðý doðrudan zekâ geriliði etkeni deðildir. Hastalýkta yaþanan süreç zekâyý kullanma kapasitesini kýsýtlar. Erken teþhis ve tedavi zekânýn yýkýmýný önleyebilir.
Þizofreni hastalarýnýn zekâlarýnýn nasýl etkilendiði araþtýrma konusudur. Araþtýrmalar hastalýk öncesi üstün zekâlý þizofreni hastalarýnýn hastalýk sonrasýnda beyin fonksiyonlarýndaki düþüþe baðlý olarak zekâ performanslarýnýn azaldýðýný ortaya koymaktadýr. Ancak ayný araþtýrmalar tedavi ve rehabilitasyon sonrasý zeka seviyesinin hastalýk öncesi seviyeye geldiðini göstermiþtir. Çok küçük yaþta þizofreni hastasý olan, ailevi yatkýnlýðý bulunan bireylerde maalesef beynin geliþim çaðýna denk düþtüðünden dolayý zeka geriliði söz konusu olabilmektedir. O da þizofreninin algýlamayý bozucu etkisine baðlanmaktadýr. Þizofreni geliþmiþ olan zekayý sayýsal olarak geriletmez, ancak kalitatif olarak düþürür.
Sosyal performans ve soyut düþünce
ABD’de yapýlan bir çalýþmada, þizofreni hastalarýnýn hastalýk sonrasýnda zekâ seviyelerinin düþtüðü tespit edilmiþtir. Zekâ seviyesindeki düþmenin nöropsikolojik eksikliklerden kaynaklandýðý, hatta þizofrenideki temel bozukluðun bu eksikliklerin olduðu vurgulanmýþtýr. Araþtýrmalarýn ve klinik deneyimlerimiz þizofrenideki zeka performansýndaki düþüþün hastalýðýn direk etkisinden ziyade yarattýðý algýlamadaki bozukluða, bilgi iþlem süreçlerindeki yavaþlamaya, anlama ve anlamlandýrma becerisinde zayýflamaya ve iþlek bellek fonksiyonundaki bozulmaya sekonder olduðunu düþünüyoruz. Psikolojik ve sosyal performansý düþmüþ, iletiþim kurmakta zorlanan, algýlamasý, soyut düþünme ve konuþma kabiliyeti gerilemiþ þizofreni hastasýnda zeka geriliðini andýrýr bir tablo oluþmaktadýr.
Zekanýn geliþiminde kelimelerin gücü
Kronikleþmiþ, konuþmama, az kelime kullanma, içe kapanma, harekette azalma gibi negatif belirtilerin önde planda olduðu, yýkýmýn büyük olduðu hastalarda zekâ etkilenebilir. Negatif belirtili þizofreni dediðimiz bu grupta zekanýn gerilemesine sebep düþüncenin fakirleþmesi, kullanýlan kelime sayýsýnýn gitgide azalmasýdýr. Zekanýn geliþiminde kelimelerin ve düþüncenin büyük önemi vardýr. Bu kiþiler zekâ testlerinden de düþük puan almaktadýrlar. Ýnsan beyni de bedendeki diðer organlar gibidir. Nasýl kol kaslarýný kullanmamak, kol kaslarýnýn erimesine sebep oluyorsa, zihinsel alanlarýn uyarýlmamasý ve kullanýlmamasý da o alanlarýn gerilemesine sebep olmaktadýr. O yüzden hastalýðýn erken dönemde yakalanabilmesi ve önlem alýnmasý zekanýn muhafaza edilebilmesi açýsýndan önemlidir.
