Sokak yemeklerinin çýkýþ noktasý ev veya restoran yemekleri mi, yoksa tam tersi mi? Öyle veya böyle sokak yiyecekleri bir þeylerin baþlangýcý veya yansýmasý olmalý... Aksi takdirde neden bu kadar çok sevilsinler ki?
Yeni diyarlarý anlayabilmek için sokak yemekleri benim için önemli bir kriter. Ýzmir gibi bu konuda beþ yýldýzý hak eden bir þehirde büyümek ve mesleki merak da iþin içine girince yeni bir þehirdeysem kendimi büfe önünde buluyorum.
Geçtiðimiz hafta Berlin’deydim. Ýlk yaptýðým her zaman olduðu gibi bölgenin sokak yiyeceklerine koþmak oldu. Almanya dedin mi sosis bir numara sokak yiyeceði. Ýki gün boyunca sosis yedim. Burada yer miyim, hayýr. Orada öyle bir lezzetli ki sormayýn, her þey yerinde güzel.
Kültürlerarasý köprü
Sokak yiyecekleri yöresel malzemeleri ile içinde bulunduðu kültürü yansýtýyor. Kullanýlan malzeme dýþýnda piþirme þekli, baharatlar, soslar o mutfak kültürü hakkýnda ipuçlarý veriyor. Yörenin damak tadýný yansýtýrken insanlarýn nelere ilgisi olduðunu kulaðýna fýsýldýyor. Sokak yiyecekleri benim için sadece bir yemek deðil. Onlar Michelin yýldýzlý restoranlara benzemiyor. Aylar önce rezervasyon yaptýrmaya, maaþýnýn neredeyse tamamýný ayýrmana gerek yok. O büfelerde insanlar diken üstünde tabak beklemiyor. Son lokmayý bitirdikten sonra yola aç devam etmiyor. Zaten lüks restoranlarda yemek yemiyor, moda tabirle “deneyim” yaþýyoruz. Sonra da oradan çýkar çýkmaz köþedeki büfeden çeyrek kokoreç yiyoruz. Tezgahýn önünde durup yemeðini yerken yanýndaki, saðýndaki solundaki mutlu, rahat. Mesela Endonezya’da Basko yerken hemen yanýnda Obama olabilir. Amerikan baþkaný bile sokak yiyeceklerini seviyor. Sokak yiyecekleri kültürler arasýnda saðlam bir köprü, seratonini vücutta hýzla yayan gerçek bir mutluluk.
ÖZBEKÝSTAN’DA PÝLAV
2500 yýllýk bir geçmiþe sahip Özbek pilavý “Daþ” adý verilen kazanlarda ve odun ateþinde piþirilmekte. 100 farklý çeþidi bulunmakta. Evlerde eksik olmayan bu pilavlar sokak yiyeceði olmanýn ötesinde halkýn sosyalleþmesini saðlayan önemli bir ortak deðer. Yapýmýnda ince uzun Ýran pirinci kullanýlmakta. Ýçinde tereyaðý, pamuk ve dana yaðý kullanýlan bu pilava tencerede parça et, havuç, kuru soðan ve bol baharatlar eþlik etmekte.
KOLOMBÝYA’DA AREPAS
Dolgun, pofuduk mýsýrlý bir kek olan arepas büfelerde satýlýyor. Aztek mutfak kültüründen gelen bu yiyecek belki de en eski sokak yiyeceklerinden biri. Bu ekmekçikler, içine eklenen taze mýsýr ile farklý bir tat almakta. Muz yapraðýnda piþirilen arepas ekmeðinin içine peynir ve tereyaðý sürülmekte, sýcak servis edilmekte.
NEPAL’DE MAMOS
Buharda piþirilen ve Nepal sokaklarýnda bolca göreceðiniz bir mantý olan mamonun içinde keçiden, balýða farklý etler kullanýlabileceði gibi sebzeli de yapýlabiliyor ve yanýnda turþu ile sunuluyor.
POLONYA’DA PIEROGI
Hemen her köþede rastlayacaðýnýz sokak yiyeceði olan pierogi, et, patates, peynir gibi çeþitli malzemelerle yapýlan bir mantý türü. Servisten önce tereyaðýnda kýzartýlýyor.
BELÇÝKA’DA BRUSSELS
Ünlü restoranlarýn yaný sýra sokaklarda oturup yiyebileceðiniz en lezzetli midye Bürüksel’de. Soðan, kereviz gibi aromatik sebze suyu ve krema içinde piþen midyeler geleneksel olarak döküm demir tencereyle ve yanýnda patates kýzartmasý ile mayonezli sosla servis edilmekte.
ÝNGÝLTERE’DE BALIK-PATATES
Ýrlanda’nýn milli yiyeceði olan balýk patates zamanla Londra’da saðlam bir sokak yiyeceði haline gelmiþ. Diðer sokak yiyeceklerinden bir farký her köþe baþý büfede bulabileceðiniz gibi lüks restoran menülerinde de görebilmeniz. Yapýmýnda üç dört çeþit balýk kullanýlsa da en bilineni “cod” yani morina balýðý. Pane edilen balýk, patates kýzartmasý ile servis ediliyor.
BOSNA HERSEK’TE CEVABÝ
Balkanlar’ýn gözbebeði olan köfte, Saray Bosna’da “Cevabdznica” yani köftecilerde yapýlýyor. Cevabi, Tekirdað köftesine benzeyen ýzgara bir köfte. Yumuþak dokulu, orta kalýnlýkta, pide içine süt kaymaðý ile koyuluyor. Tabakta küp doðranmýþ kuru soðan ise cevabiye eþlik ediyor.
MEKSÝKA’DA TOSTADAS
Mýsýr unundan yapýlan küçük yuvarlak tabak þeklindeki gevrek “Tostada” ekmeðinin üzerine ýzgara tavuk, et veya deniz ürünleri koyulabiliyor. Meksika’nýn olmazsa olmaz avokado sosu guacamole, fasulye, salsa ve peynir gibi klasik kombinasyonlarla servis ediliyor.
ALMANYA’DA SOSÝS
Almanya’da 1500 farklý sosis türü bulunuyor. Her birinin birbirinden farklý olduðu bu sosislerin çoðunda domuz eti kullanýlmakta. Wurst yani sosis, önüne eklenen Brock, Knock, Brat ile çeþitleniyor. Bratwurst en meþhurlarý. Izgarada piþirilen sosisler bol köri, ketçap ve hardalla servis ediliyor. Patates kýzartmasý ise tabaðýn olmazsa olmazý.
