Geçtiðimiz 18 ay boyunca Baþkan Beþar Esad’ýn asi vatandaþlarýný katlediþini izleyen uluslararasý medya, anlaþýlabilir þekilde bu katliamýn sona ermesi konusunda sabýrsýzlanýyor. Birçok basýn organýnýn, geçen hafta isyancýlarýn Þam’a yaptýklarý saldýrýyý son hesaplaþmanýn baþlangýcý olarak görmelerine bu sabýrsýzlýk sebep olmuþ olabilir. Elbette durum böyle deðildi: Ýsyancýlar rejimin merkezine, dört üst düzey yetkiliyi öldüren ölümcül bir darbe vurduktan sonra bile ellerindeki hafif silahlar, iktidarda kalmak için kendi baþkentinin sokaklarýnda savaþmayý göze alan bir rejimin zýrh, aðýr silah ve hava gücüyle baþa çýkacak durumda deðil. Þimdi Halep’in bize nihai çarpýþma olduðu söyleniyor. Ama böyle deðil. Rejim, tüm olumsuzluklara raðmen yenilgiden çok uzak. Kýsa süre önce Suriye’nin iki ana þehrinde gerçekleþtirilen isyancý operasyonlarý için en iyi benzetme, 1968’de Vietkong’lu isyancýlarýn ABD ve onun Vietnam’da desteklediði yerel müttefiklere karþý baþlattýklarý Tet Saldýrýsý olabilir.
***
30 Ocak 1968’de Tet yeni ay yýlý baþlarken, onbinlerce Vietkonglu isyancý bir yýldýrým harekatý baþlattýlar. 100’den fazla köy ve kasabadaki yönetim merkezlerine eþzamanlý operasyonlar yaptýlar, baþkent Saygon’da, ABD konsolosluðu dahil altý kilit yönetim merkezine etkileyici saldýrýlar düzenlediler ve yaklaþýk bir ay eski imparatorluk baþkenti Hue’nun kontrolünü ellerinde tuttular. Bunlarýn yanýsýra, Khe Sanh’daki ABD üssünü üç ay boyunca kuþatma altýna aldýlar. ABD ekranlarýna yansýyan bu olaylar Amerikalýlar’ý Vietnam savaþýnýn kazanýlamaz olduðuna ikna etmek içindi ve gerçekten de o yýl, neredeyse seçildiði anda Nixon Yönetimi, Amerikalýlar’ýn uzun sürecek bölgeden çekilmeleri sürecini baþlattý. Fakat Tet Saldýrýsý, ABD iktidarýnýn kalelerine ve Güney Vietnam’da desteklediði müttefiklere karþý yapýlmýþ nihai bir saldýrý olmaktan çok uzaktý. Vietnamlý gerilla güçleri; çok daha aðýr zýrhlara sahip, mekanize ve hava destekli ABD güçleriyle bir meydan savaþýnda aþýk atamazlardý. Amaçlarý siyasi bir mesaj vermekti: ABD ve müttefikleri baþarýya ulaþýp Vietkong’u yok edemediler. Çekilen ABD güçlerinin geride býraktýðý Güney Vietnam rejimini silip süpüren son saldýrý, ancak 1975’in bahar aylarýnda gelebildi.
***
Elbette Suriye’deki durum 44 yýl önce Vietnam’dakinden neredeyse her açýdan farklý. Fakat Tet benzetmesi hala geçerli olabilir: Geçtiðimiz haftalarda Suriye’deki isyancýlar, rejimin tüm ülke üzerindeki kontrolü tekrar eline alamayacaðýný veya isyaný güç kullanarak bastýramayacaðýný kanýtladýlar. Pek çok Suriyeli bunu, rejim deðiþikliðinin kaçýnýlmaz olduðunun iþareti kabul ediyorlar. Bunun farkýna varmak, Esad’a çok da sadýk hissetmeyen müttefikleri taraf deðiþtirmeye veya alternatifler aramaya ikna edebilir. Suriye’nin iki ana þehrinde yapýlan çarpýþmalar rejimi büyük ölçüde zayýflatmýþ olabilir, fakat henüz sonunu getirmedi.
Ýsyancýlar þu anda ülkedeki büyük toprak parçalarýný ve hatta köy topluluklarýný ele geçirmiþ olabilirler, fakat kilit þehirler rejim güçlerinin elinde veya eldeki silahlarýn dengesizliði düþünülürse, rejim tekrar kontrolü ele alýnabilecek durumda. Esad rejimi Halep’teki savaþta ilk kez jet uçaklarý kullandý. Ve kuzeyde Suriye Kürtler’i çoðu þehirlerinin kontrolünü, rejim güçlerinin onayýyla, Irak’taki soydaþlarýnýn yaptýklarý gibi baðýmsýz bir yerleþim bölgesi yaratma ümidiyle ele geçirmiþ gibi görünüyorlar. Bu ihtimal, PKK müttefiklerinin Suriye’deki Kürt bölgelerinde oynadýklarý merkezi rolden dolayý Türkiye’yi endiþelendiriyor.
Þu andaki güç dengesi, birçok açýdan 80 ortalarýndaki Afganistan’ý hatýrlatýyor; Sovyetler Birliði ve müttefikleri sadece kilit þehirleri kontrol ediyorlardý. Etkili fakat aralarýnda büyük ölçüde bölünmüþ olan isyancýlar, Körfez’deki Araplar’ýn, komþu ülkelerin ve CIA’in desteðinden faydalanýyorlardý. Fakat yine de bir yýpratma savaþý söz konusuydu.
Tet sonrasýnda Vietnamlýlar’ýn son bir saldýrý düzenlemeleri yedi yýl aldý; Suriyeliler’in bu kadar uzun süre beklemelerine gerek kalmayacak. Fakat Suriye’de bir “son saldýrý” olmayabilir. Batýlý ve Arap güçler, Esad’ýn rejiminin hýzla devrilmesiyle Suriye’nin ve Arap komþularýnýn uzun, kanlý bir iç savaþa sürüklenerek bölünmelerinin ve bir sonraki hükümet olmasý için uðraþtýklarý Suriye Ulusal Konseyi’nin sürgündeki liderliðindeki meþruiyet ve otorite eksikliðinin yaratacaðý tehlikelerin farkýndalar. Bir kez daha Esad’ýn yerine, muhalefetin kabul edebileceði, fakat ayný zamanda güvenlik güçlerini bir arada tutmayý ve Mýsýr’ýn SKYK liderliðindeki geçiþine benzer asker idaresinde reform sürecini yönetmeyi baþarabilecek bir general veya generaller getirme þeklinde bir çözüm peþinde gibi görünüyorlar.
Þu noktada böylesi olasýlýk dýþý planlarýn göz önünde tutuluyor olmasý bile, mevcut askeri yeniþemezliðin yakýn zamanda çözülemeyeceðine dair bir iþaret.
* Bu yazý STAR Gazetesi için kaleme alýnmýþtýr.
