SERBEST piyasa ekonomisi denetlenmediði durumlarda kapitalist bir ekonomik sistem hatta bunun ötesinde vahþi kapitalizm oluyor. Cumhuriyet dönemlerinde yapýlan anayasalar devletin sosyal bir devlet olmasý yani, güçsüze destek olmak, zenginden alýp fakire vermek gibi stratejileri benimsemiþti. 1982 anayasasýnda ona uygun olarak çýkarýlan yasalarda bu yön daima önde tutulmuþtur. Bugün vahþi kapitalist özentisi uygulamalardan birini sizlere aktarmak istiyorum.
Malum, uçak biletinizi ne kadar erken alýrsan o kadar ucuz olma ihtimalinde. Son anda aldýðýnýzda ise bilet fiyatlarý uçuyor. Uçuþ programýnýzý haftalar önce deðiþtirmek isteseniz “Efendim bu promosyonlu biletti, size iade edebileceðimiz miktar 8 TL deniliyor”. Maliyetler yönünden bilime aykýrý olanlar ise “Son anda çok fahiþ fiyatla bilet satmak” ile “Uçuþa günler kala uçuþ programýnda deðiþiklik yaptýðýnýzda bilet bedelini kaybetmenizdir”. Havayolu son anda uçmak mecburiyetinde kalaný istismar ederek, uçurma maliyetinin 100-150 katý olan bilet parasý alýnmasý yanlýþ. Çünkü uçak seferi programlý bir sefer (Ýstanbul-Ýzmir arasýnda) olduðundan ilave bir bilet, yani koltuðun maliyeti 1-2 lirayý geçmez. Maliyeti 1-2 lira olan bir hizmeti 300 liraya satmak, hizmetten yararlanmak isteyeni istismar etmektir. Gelelim uçuþa; haftalar kala uçuþ programýný deðiþtirme durumunda bilet bedelinin kaybedilmesi. Burada da büyük istismar var. Günlerce evvel aldýðýnýz bilete ‘promosyonlu bilet’ diyerek bütün deðiþikliklerde bilet bedelinin üzerine adeta oturuluyor. Uçuþ a çok az bir müddet kalmasý halinde biletteki uçuþ programýný deðiþtirme halinde bilet bedelinin bir kýsmýnýn yanmasý makul. Oradaki argüman ‘Ben son anda müþteriyi bulamayabilirim’. Halbuki son anda iade edilen bilet ücreti geri verilmiyor, o bilet astronomik bir fiyatla satýlýyor.
Bu konuyu dile getirmemin sebebi, Ulaþtýrma Bakanlýðý’nýn bilet ücretlerinde tavan taban fiyat mekanizmasýný incelerken bu konularý da inceleyip karara varabilmesi durumudur. Çaðýmýzda iþ aleminde uzun vadeli bir seyahat planlamasý yapmak imkansýz. ‘Sýk sýk deðiþebilen seyahat programlarýna uygun bir fiyatlandýrma politikasý gerekir’ diye düþünüyorum.
