En yaygýn görülen sosyal fobiler arasýndaki aþýrý utangaçlýk her yüz kiþiden üçünün ortak sorunu. Toplum tarafýndan kiþilik özelliði sanýlan bu durum aslýnda tedavi edilmesi gereken bir hastalýk.
Utangaçlýk, kiþi, özellikle yeni ve tanýmadýk insanlarla birlikte olduðunda, yabancý birileri kiþiyle diyalog kurmak istediðinde veya kiþinin kendisinin birileriyle konuþmasý gerektiði durumlarda deneyimlenen endiþe ve huzursuzluk yaþama halidir. Utangaçlýðýn birçok derecesi olabilir. Daha yoðun yaþanan türleri sosyal fobi olarak isimlendirilir.
Tetikleyiciler ve yanlýþ anlamalar
Utangaçlýk genellikle aþina olunmayan sosyal ortamlarda ortaya çýkar. Utangaç insanlar huzursuz ve ahmak gibi hissetmekten korunmak amacýyla endiþe duyduklarý ortamlardan kaçýnýrlar. Bu nedenle belirli ortamlara yabancý kalýrlar ve utangaçlýklarý pekiþir. Utangaçlýk zamanla azalabilir; örneðin yabancýlara karþý utangaç olan bir çocuk büyüdükçe ve tanýmadýðý insanlarýn bulunduðu ortamlar içine girdikçe ortamlara uyum saðlayabilir. Bu genellikle ergenlikte gerçekleþir. Ancak bu dönemlerde sosyal ortamlara gerekli uyum saðlanamazsa, kiþi sosyal ortamlarda kaygý uymaya devam eder, bu ortamlardan kaçýnýrsa bu hal yaþam boyu sürecek olan bir kiþilik özelliði haline gelebilir.
Garip davranýþlarýn sebebi
Ýnsanlar utangaçlýðý farklý alanlarda ve farklý derecelerde deneyimler. Mesela, bir oyuncu sahnede ya da kamera karþýsýnda çok etkili bir performans sergileyebilirken, bir röportaj esnasýnda utangaç olabilir. Bunun yanýnda, bir insanýn utangaçlýðý belirli insanlarla ortaya çýkabilirken diðerlerinin yanýnda kendini göstermeyebilir veya bir kiþi arkadaþlarý ve ailesiyle beraberken oldukça dýþa dönük bir bireyken romantik iliþkilerde utangaçlýk yaþýyor olabilir.
En basit haliyle utangaçlýk durumu, sosyal ortamlarda ne söyleyeceðini bilememenin, huzursuzluðu veya tedirginliðin getirdiði zihinsel, duygusal ve fiziksel rahatsýzlýklarý içerir. Bu süreç, kendilerini ortama daha da yabancý hissetmeleri ile sonuçlanýr. Sosyal durumlardaki gülümseme, kolaylýkla sohbet konusu yaratma ve iyi göz temasý kurmak gibi davranýþlar utangaç insanlarýn yapmakta zorlandýklarý davranýþlardýr.
Zayýflýk olarak algýlanabilir
Utangaçlýk utangaç olmayan insanlar tarafýndan normal bir kiþilik özelliði olarak düþünülebilirken, utangaç insanlarýn kendileri tarafýndan çok daha olumsuz bir özellik gibi algýlanýr. Aslýnda utangaç insanlarýn bunu daha olumsuz algýlamasý, diðerlerine karþý olan davranýþ ve tutumlarýndan kaynaklanýr. Utangaç insanlar genelde sohbetler sýrasýnda uzak ve mesafeli dururlar, bu da diðerlerinin hakklarýnda farklý izlenimler edilmelerine neden olur. Bu izlenimler, uzak, soðuk, mesafeli, burnu büyük, kendini beðenmiþ, ukala þeklinde de olabilir. Açýk sözlülük ve aþikar bir özgüvenin önem taþýdýðý kültürlerde, utangaçlýk ‘zayýflýk’ olarak algýlanabilir. Karþýsýndaki ile yeterli düzeyde empati kuramayan bir kiþi utangaç birini soðuk, mesafeli, küstah veya içten olmayan biriymiþ gibi yanlýþ anlayabilir ki bu da utangaç kiþinin hayal kýrýklýðýna uðramasýna ve kendisini kötü hissetmesine neden olabilir. Fakat özellikle doðu kültürlerinde utangaç olan insanlar düþünceli, zeki, iyi bir dinleyici ve konuþmadan önce düþünmeyi tercih eden insanlar olarak algýlanabilirler.
