Sosyal medya hayatýmýza girdiðinden beri huzur seviyemiz aþaðýlara çekildi. Elbette teknolojinin yeni nimetlerinin birçok avantajý var. Sosyal medya sayesinde dünyanýn herhangi bir yerinde yaþanan bir geliþmeyi anýnda görebiliyoruz, uzman yorumlarýný takip edebiliyoruz. Ama ayný zamanda hayatýmýza yalan haberler de girdi. Bu yüzden sosyal medyada yazýlan herhangi bir bilginin doðruluðundan emin olamýyoruz. Sanal arkadaþlar girdi hayatýmýza. Bambaþka ülkelerde yüzünü hiç görmediðimiz halde ortak birçok þeyi paylaþtýðýmýz insanlarla tanýþabiliyoruz. Bilgi paylaþýmýnda bulunuyoruz, yabancý dilimizi geliþtiriyoruz. Ama ayný zamanda sahte isimle hesap açan dolandýrýcýlar da arkadaþýmýz olabiliyor ve zarar görebiliyoruz. Ya da normal hayatta hiç görmediðimiz kiþiler bizimle karþýlaþtýklarýnda yüzümüze söyleyemeyeceklerini sosyal medya üzerinden hakarete varan boyutta dile getirebiliyorlar. Geçen sene bu konuda yazdýðým bir tivit epey ilgi görmüþtü; “Sosyal medyada tanýmadýðýnýz bir kiþiye yaptýðýnýz kaba yorumlarýn adý “eleþtiri” deðildir. Bunun adý “taciz”dir. O nedenle engellendiðinizde “eleþtiriye tahammülü yok” yerine “benim kimseyi taciz etmeye hakkým yok” diye düþünmelisiniz. Evet maalesef ki þu an için elimizden gelen tek þey, bize bu olumsuz duygularý yaþatan kiþileri engellemek. Bir de bilgi/fikir hýrsýzlarý var. Örneðin benim bu tivitimi adýný burada saymayacaðým birçok “ünlü” kiþi hatta akademisyenler isim vermeden kendisi yazmýþ gibi paylaþtýlar. Birçok yazar arkadaþýmýn kitaplarýndan bölümler baþka isimlerle sosyal medyada paylaþýlýyor ve bunun için bir uyarý ya da ceza almýyorlar. Çünkü tek tek bunlarý tespit edip hak aramak mümkün deðil. Journal of Media Psychology dergisinde yeni bir çalýþma yayýmlandý. Birçok araþtýrmayý inceleyip bir metaanaliz yapan araþtýrmacýlar sosyal medya zorbalarýnýn kadýnlarý daha fazla hedef aldýðýný belirtiyorlar. Ülkelere göre bu oranlar deðiþiklik gösterse de kadýnlar hep daha kolay hedef alýnýyorlar. Sosyal medya hayatýmýza yeni dahil olduðundan ve çok hýzlý yayýldýðýndan dolayý henüz birçok eksik var. Yalan haberlerin, zorbalýklarýn ve dolandýrýcýlýklarýn önüne geçebilmek için herkesin sadece bir sosyal medya hesabý olmalý ve kimlikle kayýt açýlabilmeli. Çünkü araþtýrmalar gösteriyor ki en fazla hakaret içerikli mesajlar ve dolandýrýcýlýk haberleri sahte hesaplardan gerçekleþiyor. Bir de hukuksal eksiklikler var tabi. Biliþim hukuku adý altýnda bir takým düzenlemeler yapýlýyor olsa da bu konunun üzerinde daha fazla durulmalý. Aslýnda bence bir o kadar önemli baþka bir nokta daha var. Okullara “Sosyal Medya Adabý” dersi konulmalý. Normal hayatýmýzda dikkat etmemiz gereken nezaket kurallarýnýn orada da geçerli olduðunu, yüzünü görmediðimiz insanlara kaba davranmanýn kabul edilebilir bir davranýþ olmadýðýnýn öðretilmesinin faydalý olacaðý kanaatindeyim.
Alzheimer dýþý diðer demans türlerini bu hafta da anlatmaya devam ediyorum. Geçen hafta Frontotemporal Demans anlatmýþtým. Bu hafta da Alzheimer tipi demanstan sonra en sýk görülen ikinci tür Demans olan Lewy Cisimcikli Demans’tan bahsedelim. Lewy cisimcikli Demans, beynin düþünme, hafýza ve hareket sistemi ile ilgili alanlarýna Lewy cisimciði adý verilen anormal proteinlerin birikmesi ile karakterize olan bir demans türüdür. Alzheimer hastalýðýndan sonra en sýk görülen demanstýr ve demanslarýn yüzde 15-25’ini oluþturduðu düþünülmektedir. Hareket sisteminde biriken Lewy cisimcikleri nedeni ile Parkinson hastalýðýna benzer bulgular gösterirler. Parkinson hastalýðýndan farký, bu hastalarda el titremelerinden ziyade kaslarda katýlýk, yavaþlýk ve yürüme güçlüðü ön plandadýr. Görsel halüsinasyonlar rahatsýz edici derecede fazladýr ve ürkütücü olabilir. Buna bir örnek vermek gerekirse duvarlarda kesik kafalar, ellerinde balta ile öldürmek için gelen insanlar görebilirler. Halüsinasyonlarý nedeniyle çok huzursuzdurlar. Uyku bozukluklarý belirgindir. Lewy Cisimcikli Demans’ýn bir diðer özelliði de Parkinson bulgularý görülmesine raðmen Parkinson ilaçlarýna verdiði yanýtýn düþük olmasýdýr. Hatta bazý hastalar verilen tedavi ile daha da kötüleþebilirler, ilaçlara karþý hassastýrlar. Bir kaç yýl önce kaybettiðimiz önemli aktör Robin Williams da Lewy Cisimcikli Demans hastasýydý.
Science Advances dergisinde yayýmlanan bir çalýþmanýn sonucuna göre 65 yaþ üstü bireyler sosyal medyadaki yalan haberleri 7 kat daha fazla paylaþýyorlar. Bunun sebebi olarak dijital dünyaya pek hakim olmamalarýnýn yanýnda, zihinsel yetilerde azalma ve fikirlerinin kolay deðiþmediðinden dolayý kendi fikirlerine uyan her haberi sorgulamadan paylaþmalarý gösterilmiþ. Yalan haber paylaþma olasýlýðýný azaltmak için önerilenler ise þu þekilde sýralanýyor;
- Haberin kaynaðýný sorgulamak
- Habere duygusal yaklaþmamak
- Bir haberi “Bence doðru” diye düþünerek paylaþmamak
- Bir haberde “Önemli bir sýr” verileceði ya da “Bunu bilmenizi istemiyorlar” iddialarý varsa þüpheyle yaklaþmak
- En son olarak haberin kaynaðýný tekrar sorgulama