Donald Trump köklü bir ABD müttefikini nasýl harcadý... Hikayesi burada.
Trump yýlbaþýný Florida’daki golf kulübünde geçirdi. Tatile 10 gün önceden baþlamýþtý. Her ne kadar ‘tatilde çalýþýyorum’ dese de, çalýþmaktan hoþlanmadýðýný biliyoruz. Golf oynadý, partilere katýldý. Peki yýlbaþý mahmurluðu sürerken Pakistan’a önce Twitter’dan saldýrýp, sonra da yardýmý keseceðini açýklamasý nedir?
1 Ocak sabahý 7:12’de twitte yazdý: ABD 15 yýldýr Pakistan’a aptal gibi 33 milyar dolar verdi. Karþýlýðýnda Pakistan sadece yalan ve aldatmacayla yetkililerimize aptal muamelesi yaptý. Pakistan, Afganistan’da kovaladýðýmýz teröristlere barýnak oldu. Artýk yok öyle...
Trump’ýn 15 yýl vurgusuna dayanak olmasý açýsýndan: ABD 11 Eylül’ün ardýndan 2001’de Afganistan’a girmiþti. ABD 17 yýldýr Afganistan’dan çýkamýyor. Trump da bu dönemde Pakistan’a verilen paranýn hesabýný arýyor.
Yýlbaþý sabahý, hem de Pakistan ile ilgili görünür hiçbir geliþme yokken... Trump’ýn aklýna Pakistan’ý kim getirdi?
1 Ocak sabahý, 7:15’te daha yýlbaþý gecesi partisinin mahmurluðu içinde Trump’ýn neden Pakistan’a sardýðý bilinmiyor. Ancak bu sürece bakýlýnca, Trump’ýn ve çevresinin nasýl iþlediði ya da iþlemediði konusunda ilginç ayrýntýlar görmek mümkün.
Tahmin yapmak gerekirse, Afganistan brifinglerinde Pakistan konusundaki þikayetleri kayda alan Trump, Hindistan’dan da gelen etkiyle Pakistan’a cephe almýþ olabilir. Trump’ýn Hindistan’da yatýrýmlarý, Hintli iþadamý arkadaþlarý ve kýzý Ivanka’nýn ticaret için yaptýðý Hindistan ziyareti var. Hindistan üçüncü bir ülkenin de desteðiyle Pakistan’a karþý Trump’ý kodlamýþ olabilir. Trump yýlbaþý partisinde kiminle ne konuþtu?
Trump’ýn tweeti Pakistan’da þok etkisi yaratýrken, ABD’de de benzer etki yarattý, çünkü Washington’da Pakistan masasýna bakan yetkililerin Trump’ýn kararýndan haberi yoktu.
Son bilgi: Noel tatili öncesinde bir ulusal güvenlik brifinginde üst düzey danýþmanlar, muhtemelen Pentagon ve CIA’dan gelen þikayetle Pakistan’a ceza olarak yardýmýn kesilmesi ihtimalini konuþtular. Pakistan’ýn Taliban ve Hakkani örgütüne destek verdiði konuþuldu. Muhtemelen Trump’ýn Afganistan - Pakistan bilgisi orada kaldý.
O sýrada Pentagon, Afganistan’a yeni asker yollamayý planlýyordu. Ancak o toplantýda Pakistan konusunda bir çalýþma yapýlmasý, bunun da Mart-Nisan’da tamamlanmasý konuþuldu. Buna siyaset planlamasý deniyor. Diplomatik, siyasi askeri adým atmadan önce bütün seçenekleri düþünmek ve hazýrlýk yapmak... Bu olayda aklý baþýnda planlama gerekiyordu. Ancak aklý baþýnda bir süreç Trump’a ters düþeceði için, Baþkan bu gereksiz adýmlarý bir kenara itti.
Öyle ki, Washington’daki bürokrasi, Pakistan’a kaç para kesileceðini bile bilmiyordu. Önce bir 255 milyon dolar lafý dolaþtý. Ancak 4 gün sonra Beyaz Saray, 1.9 milyar dolar olduðunu söyledi. Dýþiþlerinin ise bu miktarlardan haberi yoktu.
Bu arada diplomatik nezaket, bu adýmlarý medyaya açýklamadan önce Pakistan’a ön bilgi verilmesini gerektiriyordu ama nezaket de Trump yönetiminde lüzumsuzdu.
Yani bu aralar Donald Trump kendi kafasýna göre bir þey yapýyor, tweet atýyor ve ilgili devlet birimleri ters köþede yakalanmalarýna raðmen, -Baþkan beyan etti- diye ona uygun adýmlar atýyorlar, bu beyaný, tweeti destekliyorlar. Böyle bir kurguda, planlý devlet politikasý ya da ulusal çýkarlar deðil, Trump’ýn ana ve zamana baðlý keyfi belirleyici oluyor. Ya da Trump’ýn kulaðýna en son kim ne üflediyse, onun dediði oluyor.
Yoksa bilenler, Pakistan’a böyle saldýrmanýn sonuç vermeyeceðini, durumu daha da içinden çýkýlmaz hale getireceðini söylüyorlar.
En son, ABD Merkezi Kuvvetler Komutaný Votel’in Pakistan Genelkurmay Baþkaný Bajva’yý aradýðýný duyduk.
Görüþmede Pakistan tarafýnýn tepkisi dile getirildi, ancak bir tür diyaloðun da sürdüðü anlaþýldý. Burada, ABD Genelkurmayýnýn, Trump’ýn devirdiði çamý kaldýrmak için ‘askerden askere’ kanal açýp, durumu kurtarmaya çalýþtýðý izlenimi aldýk.
Doðrudan Baþkan ile ters düþecek adým atamazlar, ama Pakistan’ý da bu þekilde köþeye sýkýþtýrmadan sonuç almaya çalýþmalarý, mantýklý. “Tamam Baþkan bir emir verdi, ama biz yine de ...” diye baþlayan cümlelerle Pakistan ile temas kanallarýnýn açýk tutulmasýna çalýþtýklarý anlaþýlýyor.
Bu görüþmede Pakistan Genelkurmay Baþkaný, Afgan milislere karþý bazý adýmlar atýlacaðýný da söyledi. Votel “Pakistan’da sizden habersiz operasyon yapmayacaðýz” dedi. Bunlar yumuþama giriþimleri olabilir.
Pakistan’ýn ABD’ye karþý henüz benzer sert hamle yapmadýðý anlaþýlýyor. Bu, zayýflýk anlamýna gelmiyor. Trump ile Genelkurmay arasýndaki ayrýþmayý görüp, Washington’un daðýnýklýðý ve kargaþasý ýþýðýnda bekleyip durumu deðerlendirmek de bir tercih. Afganistan zaten Pakistan’ýn sýnýr boyunca uzanýyor ve bir yere de gitmiyor.
ABD-Pakistan stratejik iliþkisi eskilere gider. Mayýs 1960’da Türkiye’nin de içine karýþtýrýldýðý U2 casus uçaðý olayýndaki uçak, Pakistan-Peþaver’deki gizli üsten havalanmýþtý.
1972’de ABD Baþkaný Nixon’un Çin’e açýlým ziyareti için arabuluculuðu, Pakistan yapmýþtý.
Pakistan’ýn nükleer silaha nasýl kavuþtuðunu gazetemizin 11 Eylül 2017 sayýsýnda yazmýþtýk. (Bizim kaynaklarýmýz, sizin kaynaklarýnýzdýr)
O ara 1979’da Moskova Afganistan’ý iþgal etti. Ýþgale Moskova’yý piþman etmek için ABD planý yaptý, Suudi Arabistan para ve militan verdi, Pakistan da sýnýr devlet olarak lojistik üs oldu. Sonraki 10 yýl boyunca Usame Bin Ladin, ABD-Pakistan desteðiyle Rusya’ya karþý savaþtý. 1989’da Rusya Afganistan’ý terk etti.
Sonrasý Afganistan’daki Taliban iktidarý ve 11 Eylül’dür.
Bugüne gelirsek, Obama Yönetimi de Pakistan’a yardýmý kesmiþti. Trump tweetinden sonra ilk dalga sert demeçlerin ardýndan Pakistan, istihbarat desteðinin kesildiðini açýkladý ama ABD tarafý bunu reddediyor.
Pakistan olmadan ABD’nin Afganistan’daki hayatýnýn hayli zorlaþacaðý biliniyor. Pakistan olmadan Afganistan hiç düþünülmemiþti.
Pakistan’ýn ABD’yi býrakýp Çin’e dönmesi ihtimali de tartýþýlýyor. Çin’in Pakistan’da önemli yatýrýmlarý var. Altyapý projelerine ve yeni Ýpek Yoluna ayýrdýðý para var. Ayrýca Çin, Pakistan’a yeni nükleer santral yapýyor.
Pakistan þimdiye dek alabildiði ABD silahlarý, F-16’lar ile ve Çin desteði ile Hindistan’a denge kurmuþtu. Trump yüzünden Pakistan ABD’den kopup Çin’e koþacak- teorisi varsa da, Çin’in ABD’nin yerini ne kadar alacaðý tartýþmalý.
ABD Baþkanýnýn Twitter’dan böylesine saldýrmasý, tabii ki Pakistan’da büyük tepki yarattý.
Pakistan Dýþiþleri Bakaný Muhammed Asif “ABD ile artýk ittifakýmýz yok, müttefikler böyle davranmaz” dedi.
Asif, ABD’nin 2001 Afganistan müdahalesine Pakistan’ýn katýlmasýnýn en büyük hata olduðunu söyledi. Bu yorum ilginç, çünkü Pakistan ve ABD’nin Afganistan ortaklýklarý taaaa 1979 Sovyet Ýþgaline dayanýyor.
Bakan, ABD’nin Afganistan’daki baþarýsýzlýklarýný örtmek için Pakistan’a yüklendiðini de söyledi.
Esas, þu yorum önemli: ‘Afganistan’daki milislerin peþinden gidersek savaþ Pakistan’da yaþanacak. Bu durumun Amerikalýlar için sakýncasý yok. (ama bizim için var)’
Pakistan’ýn çýkarlarý ile ABD’nin çýkarlarý iþte burada çeliþiyor. Ayrýca Pakistan, Taliban’ýn yenilmeyeceðini ve bir gün Taliban yönetimine geçecek Afganistan’da etki saðlamayý planlýyor.
