Suriye konusunun ABD ile Rusya arasýndaki iliþkileri yeniden düzenleyecek bir konu olduðuna þüphe bulunmuyor. Krizin ilk baþlarýnda olaylarýn epeyce gerisinde duran bu iki ülke, aradan geçen iki yýl boyunca önce Suriye’nin komþusu ülkelerle, ardýndan Suriye’nin içindeki güçlerle sýký baðlantýlar kurmuþlardý.
Böylece ABD ve Rusya, Kuzey Afrika ve Ortadoðu bölgesinde dolaylý oyuncular aracýlýðýyla uzlaþma-gerilim iliþkisi sürdürmeyi tercih etmiþlerdi. Muhakkak ki, bu iliþkileri bir gerip bir serbest býrakan siyasetin Ortadoðu’dan çok Uzakdoðu ile ilgisi vardý.
Ancak bugün gelinen nokta, Uzakdoðu pazarlýklarýnýn Ortadoðu üzerinden yapýlmasýnýn zor hale geldiði bir nokta; zira Ortadoðu’nun kendisi bir mücadele alanýna dönüþmüþ durumda.
Hal böyle olunca, anlaþýldýðý kadarýyla ABD ve Rusya, dolaylý mücadelelerinde yer alan aradaki oyuncularý devreden çýkarýp, doðrudan konuya dahil olmayý tercih ettiler. Bugün dünya Suriye konusunda sadece Obama ile Putin’in aðýzýna bakar hale geldi.
Aradaki oyuncular
Aradaki oyuncular deyince, ilk önce akýllara El-Nusra ve Hizbullah gibi örgütler, Suriye rejimi ve muhalefet grubu gibi oluþumlar, Türkiye, Ýran ve Ýsrail gibi bölge ülkeleri, Sünniler ve Þiiler gibi farklý mezhepler gelebilir. Ancak ABD ile Rusya’yý doðrudan müdahil olmaya zorlayan koþullarýn bu tür oyuncularýn faaliyetlerinden kaynaklandýðýný söylemek zor.
Zira ABD’nin desteklemediði ne kadar ülke, mezhep, grup ya da oluþum varsa Rusya onlarý destekliyordu; dolayýsýyla bilek güreþi için uygun bloklaþma zaten mevcuttu. Taraflar, birbirleriyle olan mücadelelerini destekledikleri unsurlar üzerinden yapýlacak pazarlýklarla pekala sürdürebilir ve sonlandýrabilirlerdi.
Rusya ile ABD’nin doðrudan Suriye konusunun oyuncularý haline gelmelerine yol açan þey, fazla iddialý olabilir ama, Birleþik Krallýk gibi gözüküyor.
Ýlk günden beri Rusya’nýn Suriye’de durdurulmasýný savunan Birleþik Krallýk, ABD’nin, olmadý NATO’nun, o da olmadý NATO üyesi Türkiye’nin Suriye’ye askeri müdahale yapmasý için uðraþtý. Bu uðraþlarda ‘tahrik eylemleri’ de var mýydý, onu bilmek kolay deðil.
Aradan çýkarýlan oyuncu
Þüphe oluþmasýnýn nedeni, Suriye jetlerinin Kýbrýs’taki Ýngiliz üssüne yönelik taciz uçuþlarý yapmalarý. Ýddiaya göre, Suriye’ye müdahaleye ‘hayýr’ diyen Ýngiltere Parlamentosu’na raðmen Birleþik Krallýk Kýbrýs’taki RAF Akroriri Üssü’ne altý savaþ uçaðý göndermiþ. Bunun üzerine Suriye jetleri havalanmýþ ve uluslararasý hava sahasýnda gövde gösterisi yapmýþ. Tabi bu arada Ýncirlik’ten de iki F-16 havalanmýþ. Yine iddiaya göre Türk jetleri Suriye’nin deðil Ýngiltere’nin jetlerini engellemiþ.
Bu iddianýn doðru olma olasýlýðý yüksek. Zira Türkiye Birleþik Krallýk’ýn Suriye’ye askeri operasyonu öne çekecek tahrik faaliyetlerini benimsemiyor.
Nedeni kabaca þu olabilir: ABD ve Türkiye Rusya’yý ‘karþý taraf’ yapacak bir adým atýlmasýný onaylamazken Birleþik Krallýk ‘öteki’ oyuncunun Rusya olduðu konusunda ýsrar ediyor. Obama ABD’si Rusya ile iþbirliði içinde Çin rekabetini öne çýkarýrken, Birleþik Krallýk Rusya-ABD rekabetini tercih edip, Çin ile iþbirliðini istiyor gözüküyor. Muhtemelen bu politikayý Almanya da destekliyor, hatta desteklesin diye Fransa’ya da baský yapýyordur.
Bu tehlikeli oyunun Avrupa’ya da sirayet etme endiþesi, Rusya ile ABD’yi doðrudan duruma el koymaya zorlamýþ gözüküyor. Yani devreden çýkarýlan oyuncularýn yerel ya da bölgesel güçler deðil, Avrupa güçleri olduðu söylenebilir.
Böylesi bir ortam, tam da Türkiye-AB iliþkilerini gündeme getirmek için uygun bir zemin olabilir.
