Geçen hafta Ýngiliz savunma beyin takýmý RUSI (Kraliyet Birleþik Hizmetler Enstitüsü), üyeleri ve politika üretenler için bir Suriye Kriz Brifingi yayýnladý. Raporda, birkaç sürpriz vardý ve Batýlý bir güvenlik kurumunun Arap baharý sonrasý Ortadoðu’yu nasýl algýladýðýna dair deðerli içgörüler içeriyordu.
Rapora katkýda bulunanlar, Suriye’de diplomatik bir çözüme ulaþmak için fýrsat penceresinin kapandýðý ve krizin artýk Esad ve onun nasýl devrileceði ile ilgili olmadýðý konusunda hemfikirdiler. Artýk kriz, ateþlenen ve þimdi de ülkeyi saran mezhepçi bir iç savaþýn bölgesel sonuçlarý ile ilgili.
Suriye’deki olaylar, Hizbullah’ýn silahlý olduðu ve Esad tarafýndan desteklendiði Lübnan’ýn istikrarýný etkiledi bile.
RUSI raporu, Batý’nýn müdahaleleri için tüm olasýlýklarý göz önünde tutuyor. Görünürde ‘birkaç Batý baþkentinde’ bunun için hazýrlýk yapýlsa da, topyekun bir iþgal pek olasý sayýlmaz. Bunun tek sebebi Rusya ve Çin’in böyle bir hamleyi kesinlikle veto edecek olmalarý deðil. Ayný zamanda muhalif gruplar, istikrarlý ve alternatif bir rejim tesis etmek için fazla bölünmüþ durumdalar ve iþgal kuvvetleri, uzun soluklu bir direniþle karþý karþýya kalabilirler.
Yine de Suriye’nin tahminen 1000 tonu bulan kimyasal silah stoðu ve uluslararasý terör gruplarýnýn buna el koyma ihtimali, gerekirse askeri bir müdahalenin gerekçesi olarak masada duruyor.
Þu anda bir Ýngiliz donanma birliði Doðu Akdeniz’de. Rapor, Rus ve Ýran gemilerinin de rejime silah saðlamak ve ayný zamanda yaptýrýmlarýn aþýlmasýna yardýmcý olmak üzere denizde olduklarýný belirtse de, denizde bir abluka ihtimaller dahilinde.
Ýdlib’de, Türk sýnýrýna yakýn, muhalif güçlerin toplanýp eðitilebileceði bir ‘Korunmuþ Bölge’ üzerinde de tartýþýldý. Rapor, böyle bir önlemin ‘açýkça askeri yaptýrým sýnýrýnda olduðunu’ kabul ediyor.
***
Batý atýl kalýp, yalnýz ne yapýlacaðý üzerinde tartýþýrmýþ gibi görünürken; Ýngiliz, Fransýz ve ABD Özel Kuvvetleri’nin aslýnda aylardýr Suriye’de operasyon yaptýðýný öðreniyoruz.
‘Radara yakalanmayan’ operasyonlar; muhalefete silah ve bilgi verme, muhalefete finansal destek ve istihbarat saðlama, sabotaj, darbeyi kýþkýrtma ve ayrýlýðý desteklemeyi de içeriyor. Bunun yaný sýra Türkiye’nin güneyindeki CIA yetkilileri, Suudi ve Katar silahlarýnýn, Suriye’deki karmaþayý ciddi anlamda sömüren uluslararasý Cihatçýlar’ýn deðil, doðru isyancýlarýn eline geçmesini garantilemek için aktif olarak müdahale ediyorlar.
Bu esnada bölgede yaygýn bir çözülme söz konusu ve kimi yorumcular Batý’nýn bundan çýkar saðlayabileceðini ileri sürüyor. Batý’nýn stratejik eriþim ve petrol taleplerini engelleyebilecek güçlü hükümetler arzu edilmiyor. Albay Kaddafi’nin Libya’sý ve Esad’ýn Suriye’si gibi, Ýran da bu kategoriye giriyor.
1921 ve 1936 yýllarý arasýndaki Fransýz mandasý sýrasýnda Suriye, etnik ve mezhepsel hatlarda beþ eyalete bölündü. Sömürge dönemindeki ‘böl ve yönet’ prensibi iyi anlaþýldý fakat bu ayný zamanda, efsanevi Ortadoðu uzmaný ve tarihçi Bernard Lewis’in 1979’daki Ýran Devrimi’ne yanýt olarak ortaya attýðý ‘Bernard Lewis Planý’nýn da anahtarý. Bölgede kilit bir müttefik olan Þah’ýn kaybý ile karþý karþýya kalýnca Lewis; Ortadoðu’yu küçük, savaþan devletlere bölmek üzere azýnlýk gruplarýný, ulusal baðýmsýzlýk için ayaklanmalarý için etkin biçimde destekleyecek, gizli bir ABD dýþ politikasý önerdi.
Fransýz mandasý sona erdiðinde, Suriye halký tüm azýnlýklarýn haklarýný güvence altýna alan çoðulcu ve laik bir devleti tercih etti. Þimdi yeni bir bölünme ile yüz yüzeler.
Suriye’nin kuzeyindeki Kürtler, beþ vilayetin kontrolü için mevcut kargaþadan istifade etti ve þimdi Iraklý kardeþleri gibi özerk bir bölge istiyorlar. Ayný zamanda ayrýlmýþ bir Alevi devletinden bahsediliyor. Üç Sünni vilayeti de baðýmsýzlýk talep ediyor.
Bu bölgesel akýmýn bir parçasý. Irak; ülkenin kuzeyinde ilerleyen bir Kürt Devleti, güneyde Þiiler ve batý ve kuzeybatýda Sünniler ile bilfiil bir bölünme yaþadý bile. Esad’ýn ayaklanmayla baþ etmek üzere görevlendirdiði güvenlik ve askeri güçler ve genel bir mezhepçilik, güvensizlik ve korku iklimi ile; dar, yerel gündemlere dayanan organizasyonlar ve milis kuvvetleri peyda oldu. Tam da bunun gibi koþullarda patlak veren Lübnan iç savaþý 15 yýl sürmüþtü. Lübnan’ýn nüfusu sadece beþ milyon iken Suriye nüfusu 23 milyon ve bunun on yýllarca sürecek bir kabusa dönüþmesi olasý.
Türkiye ve Ýran’da; Sünniler, Þiiler, Kürtler ve diðer azýnlýklar arasýnda benzer gerilimler var. Ýran, Hizbullah ve Irak ile Esad rejimi arasýnda ve isyancýlarla Suudi Arabistan, Türkiye ve diðer Sünni devletler arasýnda gerçekleþecek temsili yüzleþmenin bir sonucu olarak Suriye krizinin uluslararasý hale gelmesi tehlikesi gerçek ve mevcutken, sivil mezhep çatýþmasýnýn ihraç edilebileceði korkusu da gittikçe artýyor.
Batý’nýn, ne Libya ve Suriye’nin bölünmesi için mevcut gidiþatý, ne de buna sebep olan gerilimleri kasten kýþkýrttýðýný iddia etmiyorum. Ne yazýk ki bölge halklarý bunu kendi kendilerine yapýyor.
* Bu yazý STAR Gazetesi için kaleme alýnmýþtýr.
