Suriye’deki çatýþmalar bir diktatöre karþý halk ayaklanmasý özelliðini çoktan aþtý. Yakýn döneme kadar vekaletler savaþý þeklinde devam eden, yani dýþ aktörlerin içerideki iþbirlikçileriyle el altýndan yürüttükleri çatýþmalar son dönem hamleleriyle birlikte hýzla doðrudan savaþlara dönüyor.
Esed cephesine bakacak olursak, Esed’in en önemli dýþ destekçileri Hizbullah, Ýran ve Rusya. Geçtiðimiz hafta Hizbullah ilk defa olarak çatýþmalarda Esed’in yanýnda yer aldýðýný resmen ilân etti. Örgütün lideri Hasan Nasrallah televizyonlardan yayýnlanan bir konuþmasýnda Suriye ve Lübnan’ýn “radikal Sünni Ýslamcýlardan kaynaklanan bir tehdit” ile karþý karþýya olduðunu, bu tehdidin arkasýnda ABD ve Ýsrail’in olduðunu söyledi. Nasrallah, maliyeti ne olursa olsun zaferi kazanýncaya kadar Esed’in yanýnda savaþacaklarýný da söyledi.
Hizbullah’ýn bu çýkýþý çatýþmalarýn baþýndan beri yaþanan en önemli geliþmelerden biridir. Hizbullah, baþýndan beri Esed’e destek veriyordu, hatta militanlarý çatýþmalarda yer alýyordu, ancak hiçbir zaman Esed’e desteði bu kadar açýktan olmamýþtý. Ayrýca Hizbullah’ýn Suriye’de Sünnileri suçlamasý ve Lübnan’ýn da tehdit altýnda olduðunu açýklamasý her iki ülkede mezhep savaþlarýnýn fitilini ateþleyebilecek bir etkiye sahiptir. Bu sözleri Lübnan-Suriye sýnýrýna yakýn Kuseyr’deki Esed-Hizbullah saldýrýlarýyla birleþtirdiðinizde durumun sýcaklýðý kendiliðinden ortaya çýkýyor.
Ýran’a AB’nin cevabý
Pek çok uzmana göre Hizbullah’ýn bu hamlesi aslýnda Ýran’ýn hamlesiydi. Ýran’ýn Cenevre görüþmeleri öncesinde attýðý bu adýma karþýlýk Avrupa Birliði (AB) Suriye’ye silah ambargosunu kaldýrarak karþýlýk verdi. Fransa ve Ýngiltere’nin çabalarýyla kalkan ambargo sayesinde Suriyeli muhaliflerin geliþmiþ silahlara, özellikle omuzdan atýlan ve ýsýya duyarlý yerden-havaya güdümlü füzelere kavuþmasý bekleniyor. Afganistan’da Sovyetler Birliði’ni bitiren bu füzelerin Esed ve müttefiklerine de zor anlar yaþatacaðý muhakkak.
Öte yandan Esed’in büyük hamisi olan Rusya, Ýran ve AB’nin hamlelerini Suriye rejimine S-300 ve yerden-havaya füze, küçük füzeler verme sözüyle karþýladý. Özellikle S-300’ler bir hayli geliþmiþ füzeler ve Suriye’ye havadan bir müdahaleyi neredeyse imkânsýz kýlacak türden silahlar. Rusya’ya göre Suriye’ye istikrar daha fazla Rus silahýyla gelecek.
Rus hamlesine Ýsrail’in cevabý
Hizbullah, AB ve Rusya’nýn bu hamlelerinden sonra sýra Ýsrail’e geldi ve yanýbaþýna S-300’ler getirilmek istenen Ýsrail, eðer Rusya bu silahlarý Suriye’ye sevk ederse söz konusu silahlarý vurmak durumunda kalacaðýný ilân etti.
Kýsacasý Suriye’de savaþ küresel bir satranç tahtasýna dönmüþ durumda. Perde arkasýndan vekaletle savaþý yürütenler birer birer yüzlerini gösteriyorlar. Çatýþmalar bir yandan Lübnan’a doðru sýçrýyor, diðer taraftan tüm dünya güvenliðini tehdit ediyor. Elbette bu tabloda asýl merak edilen hamle ABD’ninki. ABD ve Batýlý dostlarý Suriyeli muhalifleri silahlandýrma konusunda hâlâ kararsýzlar. Týpký Afganistan’da olduðu gibi Stinger gibi omuzdan atýlabilen geliþmiþ füzeleri muhaliflere verirlerse bu silahlarýn El Kaide benzeri yapýlara geçmesinden çekiniyorlar.
Batý’da bir diðer grup ise devletlerinin Esed gibi seküler bir adam yerine Sünni veya Þii dincileri destekleyerek büyük bir hata yaptýðýný iddia ediyor. Kýsacasý Batý’da akýl karýþýklýðý bir süre daha devam edecek gibi duruyor. Fakat bu kararsýzlýðýn çok da uzun sürmeyeceði aþikâr.
