Yabancý bandýralý sivil bir uçaðýn askeri jetler marifetiyle indirilmesi, çok sýk rastlanan bir olay deðildir; ama örnekleri bulunur. Rusya’dan kalkýp Suriye’ye giden ve bu ülkeye ait olan uçaðýn Türkiye tarafýndan indirilip içinin aranmasý da bu örneklerden birisi. Ancak konu Suriye olduðu için yaþanan olayýn boyutlarý büyük.
Anlaþýldýðý kadarýyla Suriye, sivil bir uçakla askeri malzeme taþýyormuþ ve bunu da Türkiye hava sahasýný kullanarak yapýyormuþ. Bir tanesi yakalanýnca, baþka seferlerin de olabileceði akla geliyor. Bununla birlikte, en azýndan bir olay bile Rusya’dan Suriye rejimine ‘gizlice’ askeri destek yapýldýðýný göstermeye yetiyor; bir anlamda malumun ilaný gerçekleþmiþ oluyor.
Bu olaydaki en kritik durum ise, Rusya-Suriye iliþkisinin deþifre edilmesi deðil, bunu Türkiye’nin deþifre etmesi. Bundan iki yýl önce bu tür bir istihbarat alýnýr mýydý, alýnsa müdahale edilebilir miydi emin olmak zor. Zira bir kaç yýl öncesine kadar Suriye’nin Rusya’dan yasal ya da yasal olmayan yollarla silah almasý daha doðal bulunabilirdi; Rusya da sattýðý silahlarý sivil uçaklar içine gizleme ihtiyacý bulmaya bilirdi.
Ýndirilmeseydi
Bugün Rusya Suriye’de iktidarýn yanýnda yer alan bir taraf durumunda, Türkiye de tam bunun karþýtý bir pozisyonda. Rusya Türkiye’yi muhaliflere askeri destek vermek ya da yapýlan yardýmlarýn ulaþmasýna yardým etmekle suçluyordu. Bu olay Türkiye’nin de Rusya’yý suçlamasýnýn yolunu açýyor; ya da en azýndan suçlanmaktan kurtulmasýna katký saðlýyor.
Alýnan istihbarata raðmen Türkiye bu uçaðýn geçmesine göz yumsaydý ve Rusya ile karþý karþýya gelme ihtimalini bertaraf etseydi diye de düþünülebilir. Ancak bu durumda istihbaratý ileten kaynaðýn Türkiye’nin Suriye rejimini destekleyenlere yardým ettiðini duyurma ihtimali ortaya çýkardý. Muhaliflerin yanýnda yer alan Türkiye’nin karþý tarafa giden silahlara göz yumuyor gibi gösterilmesi, muhtemelen Türkiye’yi çok zor bir durumda býrakýrdý. Dolayýsýyla Türkiye riske girmedi, uçaðý indirdi, istihbarat doðru çýktý ve askeri malzeme bulunduðu duyuruldu.
Malzemelerin askeri nitelik taþýyýp taþýmadýklarý bir tartýþma konusu olabilir, muhtemelen bundan sonraki gerginliðin konusu da bu.
Ýndirilince
Bununla birlikte, Suriye sorununun Türkiye için giderek bir Rusya sorununa dönüþmeye baþladýðýna iþaret etmek gerekiyor. Putin Türkiye ziyaretini Aralýk ayýna erteliyor. Hemen akla ABD baþkanlýk seçimleri geldiðinden bu ertelemenin Türk-Amerikan iliþkileriyle ilgili olduðunu düþünmek kaçýnýlmaz oluyor. Öte yandan, ziyaretin ertelendiðinin duyurulduðu gün Rusya Baðdat yönetimiyle askeri anlaþma imzalýyor ve Suriye uçaðý da ayný gün Türkiye’de indiriliyor.
Rusya, gayet açýk biçimde Maliki yönetimi ile Suriye rejimini desteklemeyi sürdüreceðini, bu bölgedeki etkisini ve varlýðýný sonuna kadar devam ettireceðini, kendisini bölge dýþýna atmaya çalýþanlarla da mücadele edeceðini söylemiþ oluyor. Bu durumda Rusya’nýn Türkiye’yi tamamýyla ‘karþý safta’ gördüðü de ileri sürülebilir.
Rusya’nýn esas mücadelesinin bazý batýlý ülkelerle olduðu açýk. Türkiye’yi sadece bu batýlý ülkelerin stratejik arayýþlarýnýn uzantýsý olarak deðerlendiriyor. Ancak Türkiye Rusya ile iliþkileri bozmadan bu süreci atlatmaya uðraþýrken hassas dengeleri bozacak geliþmeler olmasý, Türkiye’nin Rusya önünde pozisyon almaya zorlandýðýný düþündürüyor.
Zorlayanýn kim olduðu ise en kritik soru. Belki uçakla ilgili istihbaratý verenlere dikkat etmek gerekir, belki uçaða silah koyup onu Türk hava sahasýna yollayanlara.
