Çoðu kadýn ve çocuk 80 Suriyeli Sünni, Humus Kubeyr’de katledildi. Hayatta kalanlar, Hula’da 108 kiþinin katlediliþ haberlerini tekrarladý: vuruldular, kesildiler, yakýldýlar.
Köylüler olaylardan, rejim birliklerinin desteklediði Þii-Alevi Þabiha milislerinin sorumlu tuttu. Perþembe üzerlerine ateþ açýlan BM gözlemcileri, cuma Kubeyr’e vardý ve tank izlerinin görülebildiðini, havada yanýk et kokusu olduðunu doðruladý.
Katliamlar, rejim ve protestocular arasýndaki 15 aylýk çatýþmaya mezhep tehdidini de ekledi ve Suriye hýzla iç savaþa sürüklenebilir. Cuma BM de bunu doðruladý.
Dünya sahnesindeki daha büyük oyuncular ise gündemin tepesine çýkarlarýný koyup, Suriye’de yer için itiþmeye baþladýlar. Rusya ve Çin liderliðindeki Þangay Ýþbirliði Organizasyonu (SCO), bu hafta Pekin’de askeri müdahale, Batý müdahalesi ve Suriye’de rejimin zorla deðiþtirilmesine olan itirazlarýný yineledi.
BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon, perþembe günü Esad rejiminin ‘temel insaniyetini yitirdiðini’ açýklarken, Çin Dýþiþleri Bakaný yardýmcýsý Cheng Guoping sivillere düzenlenen saldýrýlarýn ‘iç mesele’ olduðunda ýsrarcýydý.
Batý, büyüyen ve Soðuk Savaþ’ý anýmsatan ortak bir diplomatik mesele ile karþý karþýya kalýnca, SCO yeniden canlandýrýldý.
Çin ve Rusya, Batý’nýn ‘yeni-müdahaleciliðinden’ þikayetçi. Temelinde ‘bir ülkenin düzenine duyulan sahte nefret’ varmýþ gibi yansýtýyorlar. Elbette hem Çin hem Rusya’nýn ‘düzenleri’, ayaklanma ve protestolarý bastýrmak için aþýrý þiddet kullanýmýna izin veriyor. Ýkisi de Arap devrimlerinin yayýlmasýndan korkuyor ve isyanýn, kanlý biçimde bastýrýlmasýný tercih edebilirler.
***
Aralarýnda Hillary Clinton’un da bulunduðu ‘Suriye Dostlarý’ ise çarþamba Ýstanbul’da toplandý. Türkiye Dýþiþleri Bakaný Ahmet Davutoðlu’nun ev sahipliði yaptýðý grupta, Ýngiltere, AB, Ürdün, Mýsýr, Suudi Arabistan, Kuveyt, BAE, Katar, Tunus ve Fas’tan üst düzey diplomatlar bulunuyordu.
Suriye Dostlarý katliama cevaben, Esad’a istifa çaðrýsýnda bulundu. Bazý ülkeler, BM Güvenlik Konseyi kararýnýn yerine getirilmesi için, askeri müdahale seçeneði de dahil ‘tüm gerekli önlemlerin’ uygulanmasýna yetki veren BM Sözleþmesi’nin Yedinci Maddesi’nin yürürlüðe sokulmasýný talep etti. Clinton’un sözcüsü, bu seçe-neði deðerlendirdiðini belirtti.
Bu buluþma, uluslararasý toplumda Arap Baharý ile güçlenen kutuplaþmanýn iþareti. Paris’teki toplantýda, Libya’ya askeri müdahalede rolü olan ve yakýnlarda Suriye için ayný çaðrýyý tekrarlayan Bernard Henri-Levi-Strauss da olacak.
Ruslar ve Çinliler Batý’yý, Libya üzerinde uçuþa yasak bölgeyi onayladýðý 1973 sayýlý karar konusunda kibirli buluyorlar. Tam anlamýyla danýþýlmadý ve çekimserliklerine raðmen, çözüm uygulandý. Putin bu yaklaþýmý ‘Ortaçað Haçlý Seferi’ olarak betimledi. Ýki ülke de, Suriye rejimini mahkum eden çözümleri Güvenlik Konseyi’nde veto ettiler.
Ülkesinde popüler olmayan Putin, dünyaya zorlu bir oyuncu olarak görünme fýr-satýný kullanýyor. Olimpiyatlara katýlmayacaðýný ilan ederek Londra’yý küçümsedi. Tartus, Akdeniz’deki tek donanma tesisi ve Esad, Rus askeri teçhizatýna aç.
Baþarýsýz Afganistan ve Irak savaþlarý ve kaosun hüküm sürdüðü Libya’ya müdahalenin kötü sonucu, bölgedeki Amerikan egemenliðini sarstý.
Çin ve Rusya, diplomatik kaslarýný esnetiyor. SCO’da gözlemci olan Ýran’a, Türkiye’nin Suriye Dostlarý’ndaki rolüne bakarak çözümün bir parçasý olmasý gerektiði söylendi.
SCO, Ýran’a askeri müdahalenin ‘kabul edilemez’ ve ‘küresel istikrarsýzlýk’ tehdidi içerdiði þeklinde uyardý.
SCO, NATO’nun 2014’te çekilmeyi planladýðý Afganistan’ýn ‘barýþçý yeniden inþasý’nda da daha fazla rol üstlenmek istiyor. Karzai ve Zerdari Pekin’deydiler. Çin’in gözü, Afganistan’ýn büyük ölçüde kullanýlmamýþ maden yataklarýnda.
Suriye’ye askeri müdahaleye karþý çýksa da SCO, katliamlarýn yarattýðý öfke sayesinde tutumunu az da olsa deðiþtirdi ve liderin, yani Esad’ýn gittiði, ancak hükümetin ayný kaldýðý ‘Yemen tarzý’ bir siyasi çözümü kabul edebilir.
Annan perþembe günü BM’de, uluslararasý toplumun birlikte hareket etmesi gerektiðini vurguladý ve SCO’nun hassasiyetlerini tanýyarak tek taraflý aksiyona karþý Batý’yý üstü kapalý olarak uyardý. Annan, Esad’ýn istifa ederek muhtemelen Rusya’ya sürgüne gittiði ve yeni bir parlamento ve baþkanýn seçildiði bir ‘yol haritasý’ çizdi. ‘Ýki tarafýn’ da krizin çözümüne katkýda bulunmasý gerektiðini vurgulayarak, Çin diplomatik terminolojisini yansýttý.
Dünyanýn büyük güçleri kapýþýrken, Suriye halký acý çekiyor. Yine de cesurca tiranlýðý protesto ediyorlar.
Hula ve Kubeyr kurbanlarý Sünni’ydiler. Etnik temizlik, farklý etnik köken ve mezhepten insanlarýn uyum içinde yaþadýðý bir ülkede, korkunç bir geliþme.
Bir iç savaþ, mevcut ve ortaya çýkmakta olan güçler için temsili savaþ haline gelebilir. Alevi-Þii rejimi; SCO, Ýran ve Hizbullah ile ayný eksene gelirken, Batý ve Sünni Arap ülkeleri muhalefeti destekleyecek. Çeliþki þu: Çatýþmanýn ‘üçüncü unsuru’, çoðunluðu Irak’ta olan Selefi-Cihadiler, asýl düþmanlarý Suudiler ve Batý ile ayný tarafta savaþacaklar.
Bölgede olaylarýn týrmanmasý, hatta ‘küresel istikrarsýzlýk’ ihtimali bile gerçek ve endiþe verici.
