Batý’nýn Suriye krizine yaklaþýmý, Londra’nýn havasý kadar kestirilemez. Bir an yaðmur ve gök gürültüsü, bir sonrakinde masmavi gökyüzü ve güneþ. Bir günde tüm mevsimleri yaþayabilirsiniz.
Geçen hafta ABD yönetimi Suriye hakkýnda þaþkýnlýk veren bir dizi çeliþkili açýklama yaptý. Önce Esad’ýn kimyasal silah kullanmaya baþladýðý uyarýlarý geldi. Buna, Ýngiltere tarafýndan tekrarlanan ve Kitle Ýmha Silahlarý kullanýlýrsa NATO’nun askeri müdahalede bulunacaðý þeklindeki üstü kapalý tehdit eþlik etti. Sonra ABD Savunma Bakaný Leon Panetta, Esad’ýn ‘mesajý aldýðýný’ ve Kitle Ýmha Silahý tehdidinin zayýfladýðýný ilan etti. Bundan sadece iki gün sonra ABD, Suriye sýnýrýnýn Türkiye tarafýnda bulunan eþit sayýdaki Alman ve Hollandalý birliðe katýlmak üzere 400 birlik ve iki patriot füze bataryasý sevk etti. Ayrýca geçen hafta ABD liderliðindeki Suriye Dostlarý, Suriye Devrim ve Muhalefet Güçleri’nin oluþturduðu Ulusal Koalisyon’u Suriye halkýnýn tek temsilcisi olarak tanýmaya karar verdiler.
***
Fakat bundan kýsa bir süre sonra Obama yönetimi, aþýrý Ýslamcý grup Jabhat Al Nusra’yý ‘terörist’ ilan etti. Bu grup, muhalefetin hükümete karþý giderek daha etkili hale gelen gerilla mücadelesinde baþý çekiyordu.
Suriye krizi çözülmedikçe; çeliþkiler, açmazlar ve riskler artýyor.
Batý kendini mücahitlerle ilk kez ayný siperde bulmuyor. 1980’lerde Afganistan’da onlarý ‘kutsal savaþçýlar’ olarak benimsedi ve El Kaide bu ittifakýn ürünü oldu.
Suriye’de çarpýþan birkaç cihatçý grup var. En kayda deðer olan ise Eyman el Zevahiri’nin örgütü tarafýndan desteklenen ve Irak’taki El Kaide ile direkt baðlantýlý olan Jabhat Al Nusra.
Al Nusra, Halep ve Ýdlib çevresini de kapsayan kuzeybatý Suriye’yi kýsmen kontrol ediyor ve buralarda Þeriat yasasýnýn katý bir yorumunu uygulamaya çalýþýyor.
Ýyi finanse edilmiþ donanýmlý örgüt; Irak, Libya, Çeçenistan ve Afganistan’da savaþmýþ gaziler tarafýndan yönetiliyor. Rejimle çarpýþmak üzere Suriye’ye akýn eden yüzlerce yeni asker ve Özgür Suriye Ordusu’nun etkisi altýna girmemiþ, ona güvenmeyen, sayýlarý gittikçe artan Suriyeli genç adamlar için adeta bir mýknatýs.
Live El Tevhid, Ehrar el Þam Tugaylarý ve Cund El Þam’ý içeren yabancý ve Suriyeli cihatçý gruplar kendi aralarýnda, Suriye rejimine en sert darbeleri indiren askeri operasyonlarý düzenlediler. Kýrk intihar saldýrýsý ve araba bombalama olayý gerçekleþti ve geçen Pazar Al Nusra, Þeyh Süleyman’ýn Halep’in kuzeyindeki askeri üssünü ve geniþ mühimmatýný ele geçirdi.
Þimdi Suriye halký 40 bin sivili öldüren Esad rejiminin neden ‘terörist’ ilan edilmediðini merak ediyor.
Cuma namazýndan sonra Halep’teki protestolarda, büyük kalabalýklar ‘Amerikan müdahalesine hayýr, hepimiz Jabhat Al Nusra’yýz’ sloganý attýlar. Terörist yaftasý, grubu istemsizce daha popüler hale getirdi; pek çok rejim karþýtý grup ve savaþçý destek verdiklerini belirttiler ve Al Nusra’nýn terörist grup olarak tanýnmamasý için internet dilekçeleri imzaladýlar.
Batý için bir diðer açmaz da Son Oyun’un nasýl gerçekleþeceði.
Açýk olan þu ki Esad rejimi artýk geçerli sayýlmýyor ve ABD ve müttefikleri ‘Yüksek Askeri Þura’yý destekleyerek muhtemelen isyancýlara silah akýþýný kolaylaþtýrma niyetindeler. Geçen hafta Esad rejimi bu geliþmeye uzun menzilli SCUD füzeleriyle yanýt verdi.
Rejimin çöküþünden sonra Libya’da ele geçirilen SAM-7 uçaksavar ve tanksavar füzeleri muhalefete, rejimin savaþ uçaklarýný ve helikopterlerini düþürme imkaný verdi.
Askeri müdahale hala olasý ancak özellikle Ýsrail için bir dizi risk taþýyor. Esad çaresizce Ýsrail’e saldýrabilir ve hatta kimyasal silah bile kullanabilir. Hatta rejim baþka bir þeyle meþgulken, bu tip silahlarýn radikal gruplarýn eline geçmesi ve Ýsrail’e karþý kullanýlmalarý son derece yerinde bir endiþe. Baþarýlý olsun veya olmasýn askeri müdahale, ülkede yýllar sürebilecek bir karmaþaya neden olacaktýr.
Batý’nýn daha güçlü bir müdahalede bulunmasý durumunda Suriye’nin müttefiklerinin kestirilemez tepkileri de söz konusu ve bölgesel ve daha geniþ ölçekte týrmanma ihtimali var. Esad yenilmek üzereyken Rusya, Ýran, Çin ve Hizbullah kenardan izlemeye devam edecekler mi?
Cumartesi günü Ýran Dýþiþleri Bakaný Ali Ekber Salihi Tahran’ýn Esad’ýn devrilmesine izin vermeyeceðini söyledi. Üst düzey bir diplomat geçen hafta rejimin ayakta kalmasýnýn pek de mümkün görünmediðini itiraf etti ancak Rusya destek verdiðini tekrarladý.
Arka planda Irak ve Afganistan’ýn yýkýntýlarý varken, Batý’nýn yüz yüze kaldýðý son ikilem Esad sonrasý Suriye’nin yapýsý ile ilgili olacak.
Bazý devlet kurumlarý çöktü ve Suriye’de etkin olan sayýsýz cihatçý grubun internet yayýnlarýný takip eden herhangi bir kiþi açýkça ABD’ye ve Þam’da ABD’nin idaresi altýndaki yeni güçlere karþý savaþa hazýrlandýklarý sonucunu çýkarabilir.
Suriye muhalefeti, asýl çatýþma sona erdiðinde cihatçý gruplarýn etkinliklerini kaybedeceklerinden emin ancak bu o kadar da kesin deðil. Bunun yerine Irak’ta olduðu gibi, maðlup ülkede savaþmaya ve El Kaide tarzý gruplarý Ýsrail ve Lübnan sýnýrlarýna getirmeye devem edebilirler.
Esad yurtdýþýnda sýðýnma talep edecek gibi deðil ve Saddam Hüseyin’in Tikrit’e sýðýndýðýnda yaptýðý gibi, çarpýþmaya devam etmek üzere kuzey kýyýsýna gidebilir. Böylece yeni rejim ve onu destekleyen Batýlý kuvvetler kendilerini iki savaþýn birden içinde bulacaklar: biri Esad’a sadýk olanlara, diðeri ise Cihatçýlar’a karþý.
Gittikçe daha karmaþýk hale gelen Suriye dosyasýnda kesin olan tek bir þey var: Binlerce Suriyeli þehit olacak ve Halep gibi güzel Þam da topyekun yýkýmla karþý karþýya. Karamsar tablo için þimdiden özür dileriz.
* Bu yazý STAR Gazetesi için kaleme alýnmýþtýr.
