Suriye'de Esad'ın son dönemine dair bilgiler artıyor. Rusya'nın Şam yönetiminden vazgeçmesinde birinci sebep ülkedeki aşırı yozlaşmaydı. O günlerde Şam bürokrasisinin ve özellikle ordunun rüşvet çarkına bulaşması sistemin çöküşünü hızlandırmıştı.
Gazeteci Fehim Taştekin'in Beşar Esad'ın son günlerine dair analizinde dikkatimizi çeken bir toplantı var. 7 Ekim 2023 Aksa Tufanı harekâtından bir müddet önce Esad'ın iki önemli misafirle yaptığı toplantı bölgedeki gelişmelerle ilişkili görünüyor.
Bu köşede Arap Birliği'nin Esad'a baskı yaptığını vurguluyorduk. Esad'a "Şii değil Arap" olduğunu hatırlatan Arap dünyası anlaşılan o günlerde Esad'ın bu toplantısına nüfuz etmiş.
Şam'da gerçekleşen kritik toplantı Esad, Hizbullah lideri Nasrallah ve İran Devrim Muhafızlarının Suriye Komutanı Zahiri arasında gerçekleşiyor. Esad ülkesindeki İran ve Hizbullah güçlerinin çekilmesini istiyor. Özellikle Halep, Hama ve Humus şehirlerinden çekilmelerini talep ediyor.
Toplantı esnasında Esad'ın çekilme talebine karşı çıkan Nasrallah tekrar bu bölgelere giremeyeceklerini ve ülkedeki hakimiyeti kaybedeceğini söylüyor. Esad ise Arap Birliği'ne dönmenin rahatlığı içinde yaptırımlardan kurtulacağını ve kendisine (Körfez Araplarından) destek geleceğini düşünüyordu.
Ankara-Şam arasındaki diyalog sürecine her zaman önem verdik bu köşede. Ancak Esad'ın Rusya ve İran etkisinde olduğunu bu kararı özgür iradesiyle veremeyeceğini dile getiriyorduk. Moskova küresel gelişmeleri ve Suriye'deki yozlaşmayı doğru okuyarak pozisyonunu yumuşattı. Suriye'den askerlerini çeken Rusya süreci Ankara ile titizlikle yürüttü. İran ise yukarıda bahsi geçen toplantıdan sonra Esad'ın Arap Birliği'ne yaklaşmaması için başka bir hamle yaptı.
7 Ekim 2023 Aksa Tufanı belki çok daha etraflı tartışılıp masaya yatırılacaktır. Hamas'ın askeri kanadı kendi eylem takvimi içinde mi hareket etti yoksa İran-Hizbullah ikilisi tarafından mı bir plana dahil edildi? Bu sorunun cevabını bilmiyoruz ancak İsrail-ABD cephesinin elinde buna dönük kanıtlar varsa İran'a dönük müdahaleyi meşrulaştırmak için kullanacaklardır. Hamas'ın Aksa Tufanı harekâtında başından beri Hizbullah ve İran etkisi tartışma konusuydu. Olayın bölgesel ve küresel etkilerini tartışmaya devam edeceğiz.
7 Ekim 2023 sonrası Ankara bölgedeki olası riskleri masaya yatırdı ve İsrail'in İran'a karşı hangi kartları öne süreceğini öngördü. Nitekim bu plan son aylarda daha çok tartışılır hale geldi. ABD ve İsrail'in PKK ailesini bölgede kullanma olasılığı yüksek. Rojava-Başur-Rojhilat hattını Tahran yönetimine karşı kullanmak için Pentagon'un vaatleri yıllar önce DEAŞ hortlatılınca başlamıştı.
Hangi boyutta olursa olsun örgütler bölgesel krizleri tetikleyebilir ve küresel aktörleri sahaya toplayabilir. Ankara, bölgedeki Kürt grupları bu maceradan çevirme gayretinde. Öcalan ve DEM Parti işin bu kısmında devreye alındı. Görüşme trafiğini içeri dönük okumak şimdilik yanlış. Dışardaki ateş topunu savuşturmak için önce iç cephe tahkim ediliyor.
