Rusya, Astana görüþmelerinin akabinde Suriye için bir anayasa taslaðý gündeme getirdi. Bir süredir konuþulan Esed'in hastaneye kaldýrýldýðý haberlerinin bununla alakasý var mý bilinmez ama þu anayasa meselesi doðru.
Suriyeliler kendi anayasalarýný yapacak kabiliyettedir kuþkusuz. Dayatma anayasa ile yola çýkmalarý halinde ilk durakta yine birbirlerine girerler. Hoþ daha ne sulh olmuþ ne de güçlü bir siyasi çözüm iradesi var ortada.
Her þey o kadar kýrýlgan ki. Çatýþmalarýn bugünden yarýna sona ermesini kimse beklemiyor zaten.
Tüm taraflarýn uyacaðý bir ateþkes kararý alýnabilmiþ olsa bile sonucun bir Irak olmayacaðýnýn garantisi yok.
Temenni edelim ki Suriyelilerin bütün olarak baðýmsýz-demokratik bir yönetim üzerinde mutabýk kalmalarý ve yeni, demokratik bir anayasaya kavuþmalarý tahminlerimizden farklý olarak kýsa sürede gerçekleþir.
Rusya’nýn sunduðu anayasa teklifinde ülkenin Suriye Arap Cumhuriyeti olan resmi adý Suriye Cumhuriyeti olarak zikredilmiþ. Daha doðrusu bu þekilde deðiþtirilmesi önerilmiþ. Yöntemin kendisi zaten sorunlu ancak ülkelerin isimlerinin deðiþmesi meselesi de az buz bir konu deðil. Haliyle Rusya'nýn bu hamlesinin en çok konuþulan baþlýðý bu isim meselesi oldu. Bir de Kürtler için "kültürel özerklik" bahsinin geçmiþ olmasý. Anlaþýlacaðý üzere Suriyeli Türkmenlerin kültürel haklarý Rusya’yý pek ilgilendirmemiþ.
***
Nüfusunun çoðunluðunu Araplarýn oluþturduðu çok sayýda ülke var. Osmanlý egemenliðinin sona ermesiyle birlikte Birleþmiþ Milletler’in kuruluþ amacýný da yansýtan manda düzeninde pay edilmiþ, baþýna da Ýngiliz valisi kabilinden emirlerin, krallarýn atandýðý farklý Arap ülkeleri bunlar.
Araplýk bir ülke ile dahi sýnýrlý deðilken ille de adýnda Arap geçsin ýsrarý bir gün gerçekten anayasa için masaya oturmak mümkün olduðunda da niza sebebi olacaða benzer.
Aklýma Suriye isyanýnýn ilk dönemleri geldi. ABD’nin muhalifleri desteklediði, Suriye’nin (sözde) dostu 60 civarýnda ülkenin isyaný siyaseten ve askeri olarak destekledikleri günler... Suriyeli muhalifler daha Kürtler, Türkmenler vs. diye ayrýþmamýþ. Ortada DEAÞ falan da yok...
Suriyeli muhalifler, aralarýnda Kürt temsilcilerin de olduðu bir toplantý yaptý Türkiye’de.Benzerlerini Batý baþkentlerinde de yapýyorlardý. O toplantýdaki tartýþmayý hatýrlattý bana þu anayasa meselesi. Esed epey zor durumda býrakýlmýþtý ve muhalifler yeni Suriye için ortak bir zeminde anlaþmaya çalýþýyorlardý. Esed sonrasý kurulacak yeni Suriye’nin adýnýn ne olacaðý da toplantýnýn konu baþlýklarýndandý. O gün de ayný mesele tartýþmaya sebep oldu. Kürt temsilciler “Suriye yetmiyor mu, neden ille de Arap diyelim” sözleriyle itirazlarýný dile getirdi. Belki de o günlerde meydana gelen ayrýþmalar olmasaydý Suriye isyaný bu kadar kolayca iç savaþa dönüþtürülemeyecekti.
Bu ayrýþma, Suriye’de muhaliflerle birlikte hareket etmek isteyen Kürt gruplarýn elini PKK’ya karþý çok zayýflattý.PYD'nin ABD tarafýndan desteklenmesinden sonra denge büsbütün deðiþti. PYD, kendi dýþýndaki Kürt unsurlara yaþam hakký dahi tanýmadý.
***
PYD, ABD'nin silahlandýrmasý sayesinde demografiyi de deðiþtirmek suretiyle alan hakimiyeti saðladýðý yerlerde siyasi özerklik talebinde bulunmaya baþladý. ABD doðrudan bunun garantörlüðünü üstlenmiþ durumda.
Obama, Türkiye ile arasýnýn bu denli bozulmasý pahasýna bundan vazgeçmedi. Rusya’nýn da buna radikal bir itirazý yok. Türkiye’den baþka bir de Ýran rahatsýz.
Trump’ýn Erdoðan’a geri dönüþ yapmamasý, Türkiye’nin konu hakkýndaki sorularýna henüz cevap bulamamýþ olmasýndan.
Þu beþ yýllýk tecrübe, Türkiye’ye hem maliyet yükledi hem de Türkiye için inanýlmaz bir mukavemet testi oldu.
Bakalým süreç bundan sonra nasýl iþleyecek?
