Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan, bugün Tahran’da Ýran Cumhurbaþkaný Hasan Ruhani ve Rusya Devlet Baþkaný Vladimir Putin’le bir araya gelecek.
Zirve ‘Astana Süreci’nin devamý niteliðinde.
Astana Süreci, Suriye krizinin çözümüne yönelik Türkiye ve Rusya’nýn ‘garantör ülke’ olarak baþlattýðý, Ýran’ýn da dahil edildiði bir çözüm süreci.
Sürecin hedefi, Suriye’de rejim ve muhaliflerin çatýþmasýzlýk, barýþ, anayasa ve yeniden yapýlanma için zemin oluþturmak; bu zemini BM gözetiminde baþlatýlan Cenevre sürecine taþýmak.
Üç ülke rejim ve muhalifler üzerindeki ‘nüfuzlarýný’ kullanarak taraflarý bir araya getirdiler.
Ateþkes ve çatýþmasýzlýk saðlandý, anayasa süreci ele alýnmaya baþlandý.
Cenevre süreci ise hem Þam yönetiminin itirazlarý, hem de BM’nin muhalif gruplarýn temsili konusundaki tutarsýzlýklarý nedeniyle durmuþ vaziyette.
Ancak þimdi Astana Süreci’nin önünde çok önemli bir sýnav var: Ýdlib.
Ýdlib, muhaliflerle rejim arasýnda ilan edilen ‘çatýþmasýzlýk bölgeleri’nden en önemlisi.
Ýdlib’de, çoðu baþka çatýþma alanlarýndan göç etmiþ 3-3,5 milyon kiþinin yaþadýðý tahmin ediliyor.
Rusya ile varýlan uzlaþma sonucu, bölgedeki çatýþmasýzlýk Türkiye’nin gözetiminde. Türkiye, aðýr silahlar, tank ve zýrhlý araçlarla takviye edilen 12 askeri gözlem noktasý kurdu.
Ancak kent silahlý gruplarýn kontrol ettiði alanlardan oluþuyor.
Siviller günlük hayatlarýný sürdürüyor, okullar, hastaneler, iþyerleri açýk.
Ancak sivillerin varlýðý, silahlý gruplara da bir ‘koruma’ saðlýyor; onlar da ayrýlmalarýna izin vermiyor.
Çatýþmasýzlýkta amaç, önce bu gruplar arasýndaki ‘ýlýmlý’larýn ayrýlmasý, terörist gruplara katýlýmýn azalmasý ve bölgeyi terk etmelerinin saðlanmasýydý.
Böylece Þam rejimi veya Rusya’nýn kontrol ettiði bölgelere yönelik bir saldýrý olmayacak; ýlýmlý gruplar da gelecekte de çözüm sürecine dahil olabileceklerdi.
Bu nedenle Rusya ve Türkiye bu gruplar üzerinde özel olarak çalýþtý, ‘terörist’ ve ‘ýlýmlý’ gruplarýn tanýmýnda uzlaþtý.
Sorun, bazý terörist gruplarýn, Þam rejiminin ve Rusya’nýn kontrol ettiði bölgelere saldýrýlar düzenlemesi.
Þam rejimine kalýrsa, Ýdlib’deki gruplarýn tamamý terörist ve ortadan kaldýrýlmalarý gerekiyor!
Ýran’ýn yaklaþýmý da Þam’dan farklý deðil.
Rusya ise ‘terörist gruplara yönelik’ operasyon yapýlmasýný savunuyor.
Türkiye de, Þam rejiminin bölgeye girmesi halinde ayýrým yapmadan bütün bölgeyi, daha önce yaptýklarý gibi ‘çoluk çocuk demeden’ bir ölüm tarlasýna dönüþtüreceðinden endiþeli.
Ayrýca, bu bölgeden 1 milyona yakýn nüfusun Türkiye’ye göç etmesinden…
Avrupa ve ABD’den gelen mesajlardan, Þam rejiminin bir hava ve kara harekatýyla bölgeye girmesine karþý çýktýklarý, ancak Rusya’nýn ‘nokta operasyonlar’ yapmasýna sessiz kalacaklarý anlaþýlýyor.
Rusya’nýn, Tahran zirvesine iki gün kala bu nokta operasyonlara baþlamasý, Ýdlib’e yönelik harekatýn ‘sýnýrlý’ kalacaðýna dair bir ‘iþaret’ sayýlabilir.
Eðer Rusya için ‘maksat hasýl olursa’ Putin, Tahran’a ‘çözüm için zaman tanýmaya’ hazýr olarak gelebilir.
Zira Ýdlib’e yönelik kapsamlý bir saldýrý, ýlýmlý muhalif gruplarýn da kontrolden çýkmasýna, DEAÞ’ýn yeniden taraftar bulmasýna neden olabilir. Bu da çatýþmasýzlýk bölgelerini anlamsýz hale getirir. Ayrýca, ABD politikalarý nedeniyle Rusya ile yakýnlaþan Avrupa’yý da yeniden ABD ile ayný cepheye taþýr.
Ancak yine de, hem Þam rejiminin Ýdlib çevresine yaptýðý askeri yýðýnak, hem de Rusya’nýn birkaç nokta operasyonla tatmin olmayacaðý gerçeði, Ýdlib’de çözüm için fazla zaman kalmadýðýný gösteriyor.
Tahran zirvesi, çözüm için ‘ne kadar süre kaldýðýný’ bize gösterecek.
Rusya ve Türkiye’nin bu ‘kýsa sürede’ neler yapabileceði ise Erdoðan-Putin görüþmesinde netleþecek.
