Evlenme usulü açýsýndan kabaca üç hal var. Bunlar; tanýþma, tanýþtýrýlma ve görücü usul þeklinde. Bu sýnýflama açýsýndan hem toplum içinde hem de istatistik yayýnlayan kurumlarda kafa karýþýklýðý var. Toplum genelde tanýþma ve görücü usul olarak ikiye ayýrýyor. TÜÝK ise görücü usul kendi rýzamla ve görücü usul ailemin kararý ile ayrýmý yapýyor.
Kanaatimce tanýþtýrýlma ile görücü usul arasýnda ayrým yapmamak büyük yanýlgý. TÜÝK de bu yanlýþýn bir parçasý. Evlenme usulünde eþlerin bir araya gelme usulünü ön plana çýkarmak yanlýþ. Karar verme sürecini ön plana çýkarmak gerekir. Örneðin Amerika ve Avrupa’da son 5 yýlda çöpçatan siteleri üzerinden tanýþtýrýlarak evlenen oraný %5’in üzerine çýkmýþ durumda. Türkiye’de bu trende girdi. TÜÝK bu kiþilere görücü usulü ile evlenme mi diyecek?
Eðer karar verenin kim olduðunu esas alýrsak görücü usul ile tanýþtýrýlma birbirinden tamamen ayrýlýr. Eðer bir mekanizma þurada bir erkek þurada bir kadýn var, bunlar iyi eþ olabilir diye öneride bulunuyor ve bu kiþiler bir araya gelerek bir tanýþma sürecinden sonra evlenip evlenmeme kararýný kendileri veriyorsa, bu tanýþtýrýlma yöntemidir. Tanýþtýran mekanizma; anne/baba, kardeþ, arkadaþ, kuzen, komþu, çöpçatan sitesi olabilir.
Görücü usulü esas karar verenin anne baba olduðu, evlenecek kiþilerin karara boyun eðdiði hal olarak tanýmlamalýyýz. Örneðin beþik kertmesi tam bir görücü usuldür. Veya ananýz babanýz kiminle evleneceðinize karar vermiþ, size de kapýnýn arkasýndan sadece bir bakma þansý verilmiþse bu tam olarak görücü usuldür.
Bir de istatistikleri okurken Türkiye’deki tüm evliliklerin usulüne mi bakýyoruz, son 10 yýldaki usulüne mi bakýyoruz, yoksa 2018’deki usulüne mi bakýyoruz diye ayýrt etmek gerekiyor. Çünkü klasik görücü usul 1960 yýlýndan önceki evliliklerde yaygýn iken, 2000’li yýllardaki evliliklerde nadir, 2018’li yýllarda ise yok denecek kadar az.
Bu tartýþmayý fonksiyonel bir tarafý olduðu için yapýyorum. Türkiye bir taraftan erken evlilikleri (çocuk gelin) tartýþýrken öbür taraftan evlilik yaþýndaki gecikmeleri ve evlenememeyi de tartýþmak zorunda. Batýda erken evlilik tartýþmalarý bitti. Onlar ergenlikte istenmeyen gebelikleri azaltmakla uðraþýyorlar. Öbür taraftan erkeklerin ilk evliliklerini 36 yaþýnda yapma sorunu ile uðraþýyorlar. Bizde erken evlenme hala bir mesele iken artýk geç evlenme de diðer bir sorun. Galiba gelecekteki sorunumuz erken evlenmekten çok geç evlenme veya tek baþýna yaþayan kiþiler olacak. Çünkü modernleþme dalgasý bizi de almýþ sürüklüyor. Eðer tanýþtýrýlma usulü geri ve aþaðý bir metot olarak damgalanýrsa, evlilik olasýlýðýnýn azalmasýna neden oluyor. “Romantik aþk olmazsa evlenmem ideolojisi” evde kalmanýn nedenlerinden biri.
Benim kanaatim eþ bulma süreci kadýn ve erkeðin temel meselelerinden biridir. Dinen hoþ, ahlaken meþru, toplumsal açýdan kabul edilen, psikiyatri/psikoloji açýsýndan da saðlýklýlýk göstergesidir. Eþini tanýþma yoluyla bulmak da hoþ ve meþrudur, eþini tanýþtýrýlma usulü ile bulmak da hoþ ve meþrudur. Ýkisinin de kendine özgü avantaj dezavantajlarý vardýr. Fakat klasik görücü usul eleþtirilmelidir. Sonuçta insan teki hayatýnýn seyrini etkileyecek evlilik kararýnýn sorumluluðunu bizatihi kendisi almalýdýr.
