Son yýllarda iþçi ve iþveren arasýnda anlaþma (ikale) ile iþ iliþkisinin sona erdirilmesi yoðun bir þekilde kullanýlmaktadýr. Ýkale sözleþmesi, iþçi ile iþveren arasýndaki iþ sözleþmesinin anlaþma yolu ile sona erdirilmesini saðlamaktadýr.
Yargýlama sonucu iþe iade kararý verilmesi ve iþçinin de iþe baþlatýlmamasý halinde kýdem tazminatý, ihbar tazminatý, kullanýlmayan izinlerin ücretinin ödenmesi gibi yasal haklar yanýnda ayrýca hem 4 aylýk boþta geçen sürenin ücretinin ödenmesi (boþta geçen sürenin ücretinin vergi ve SGK primlerinin de ödenmesi gerekmektedir) ve iþe alýnmasý kararý verilmekte hem de iþe alýnmamasý ilave olarak halinde 4-8 aylýk maaþ tutarýnda iþe baþlatmama tazminatý ödenmesi gerekmektedir.
Özellikle iþe iade riskinin azaltýlmasý için kullanýlan bu yöntemle iþçi ve iþveren belli koþullarda anlaþarak iþ iliþkisini sora erdirmekte, böylece de dava masraflarý, iþveren tarafýndan iþe iade davasýnýn kaybedilmesi halinde iþçiye ödenmesi gereken ücret ve tazminatlardan kaynaklanan risklerden kaçýnýlmak istenmektedir.
Ýþ iliþkisinin karþýlýklý anlaþma yoluyla ikale (bozma) anlaþmasý yapýlarak sona erdirilmesi halinde, makul yararýnýn gözetilmesi gerekmektedir. Ýþ hukukunun özellikle iþçiyi korumaya yönelmesi nedeniyle iþ sözleþmesinin ikale yolu ile sona erdirilmesinde kýdem tazminatý, ihbar tazminatý ve yýllýk izin ücreti gibi bazý haklarýnýn ikale yoluyla sona erme halinde de teminat altýna alýnmasý gerekmektedir.
Ýkale sözleþmesinin geçerliliði ve sonuçlarý, ikale teklifinin iþçi ya da iþveren tarafýndan yapýlmasýna göre farklýlýk göstermektedir.
Ýkale teklifinin, yani icabýn, iþçi tarafýndan yapýlmasý halinde iþçiye kýdem ve ihbar tazminatýnýn ödenmesi koþulu ikale sözleþmesinin geçerliliði için yeterli sayýlmaktadýr.
Ancak, ikale teklifinin, iþverenden gelmesi durumunda iþçinin makul yararýnýn karþýlanmasý ve iþçinin söz konusu sözleþmeyi baský altýnda kalmadan imzalamasý gerekir.
Ýkale (bozma) sözleþmesinde icapta, iþ iliþkisi karþý tarafýn uygun irade beyaný ile anlaþmak suretiyle sona erdirmeye yönelmiþtir. Bu sebeple, ikale sözleþmesi akdetmeye yönelik icap, fesih olarak deðerlendirilip, feshe tahvil edilemeyecektir.
Bu noktada, iþveren feshinin karþýlýklý anlaþma yoluyla fesih gibi gösterilmesi suretiyle iþ güvencesi hükümlerinin dolanýlmasý þüphesi ortaya çýkmaktadýr. Bu itibarla irade fesadý denetimi dýþýnda taraflarýn bozma sözleþmesi yapmasý konusunda makul yararýnýn olup olmadýðýnýn da irdelenmesi gerekir. Ýkale talebinin iþverenden gelmesi durumunda makul yararýn 4 aylýk ücretten daha aþaðý olmamasý uygun olacaktýr.
Ýkale talebinin iþçiden gelmesi halinde tazminatlara ilave ek menfaat saðlanmasý bir zorunluluk olmamaktadýr. Nitekim Yargýtay 22. Hukuk Dairesinin 14.04.2016 tarihli ve 2016/7161 Esas ve 2016/11013 Sayýlý kararýnda "....Niteliði itibariyle bir sözleþme olmasý sebebiyle ikale taraflarýn serbest iradelerine dayanmalýdýr. Ayrýca ikale icabý iþverenden gelmiþse kanuni tazminatlarýna ilaveten iþçiye ek bir menfaatin saðlanmasý (makul yarar) gerekir. Aksi halde iþ sözleþmesinin ikale ile sona erdirildiðinden söz edilemez. Dosya içeriðine göre, 02.01.2006 tarihinden beri iþyerinde en son satýþ müfettiþi olarak çalýþan davacýnýn, 16.11.2012 tarihinde iþverene verdiði dilekçe ile kýdem ve ihbar tazminatýnýn ödenmesi þartý ile ayrýlmak istediði ödenmesini istediði, bunun üzerine iþ sözleþmesinin feshedildiði, kýdem ve ihbar tazminatlarýnýn ödendiði anlaþýlmýþtýr. Somut olayda, davacýnýn imzasýný inkâr etmediði dilekçe ile iþ sözleþmesinin sona ermesi konusunda iradesini açýkladýðý, davalý tarafýndan da ayný iradenin ortaya konmasý üzerine sözleþmenin sona erdiði, ikale icabýnýn davacýdan geldiði, bu sebeple tazminatlarýna ilaveten ek menfaat saðlanmasý gerekmediði, davacý tarafýndan verilen bu dilekçeyi geçersiz kýlacak bir olgu mevcut olmadýðý gibi tazminatlarýnýn ödenmesi konusunda anlaþma oluþtuðu, bu durumda iþ sözleþmesinin ikale ile sona erdirildiðinin kabul edilmesi gerektiði, dilekçenin baský altýnda, iradesinin sakatlanarak imzalatýldýðýný davacýnýn iddia ve ispat etmediði anlaþýlmýþ olup, sözleþmenin ikale ile sona ermesi sebebiyle davanýn reddi gerekmektedir." denilmektedir. Buna göre ikale sözleþmesi ile iþ iliþkisi sonlandýrýldýðýnda iþe iade talepleri reddedilmektedir.
