Türkiye’nin en önemli sorunlarýndan biri olan tarýmýn yapýsýnýn deðiþtirilmeye baþlandýðý haberini okuyorum. Bu konudaki görüþlerimi yazmak istedim. 1990’larda bu konuda bir model hazýrladým ve bir siyasi kuruma verdikten sonra kamuoyuna yansýttým ve giderek daha kýsa özetler sundum.
Tarým sektörünün en önemli sorunu toprak mülkiyetinin miras yoluyla daðýtýlmasý ve üretimin küçük iþletmeler tarafýndan yapýlmasýydý. Kullanýlan teknolojinin geriliðinin sebebi de buydu ve küçük iþletmelerin sýnýrlý geliri ve köylülerin alýþkanlýklarýný sürdürmesi üretimi sýnýrlý tutuyordu. Bu konudaki modelim þuydu: Tarým iþletmelerini kiþisel mülkiyetin belirlemesi sektörün geliþmesini engelliyordu. Bu sektörde özel bir yasa ile anonim þirketlere benzer bir yapý oluþturulmalýydý ve böylece mülkiyet satýþla ve mirasla deðiþirken iþletme küçülmemeliydi.
***
Þöyle bir model önerdim; Tarým Bakanlýðý bir bölgede uygun gördüðü alanda bir iþletme kurmayý planlar ve bunu toprak sahiplerine sunar. Topraklarý bütünleþirken bir bütünün yani anonim þirket benzeri içinde yer alýrlar ve paylarýný da arazilerinin deðeri belirler. Bu deðer, modeli uygulayan devlet kurumu tarafýndan belirlenir. Bu duruma göre, arazi sahibinin seçenekleri vardýr mesela, bunlardan birisinde arazi sahibi, iþletmeye girmeyip eski halini devam ettirmek isteyebilir. Ona tercih ettiði yolun nasýl kaybettireceði anlatýlýr. Çünkü kurulan þirket ileri teknoloji kullanacak ve bunun bilgi tarafý devlet kurumu aracýlýðý ile saðlanacaktýr. Geliþmenin gerektirdiði araçlar için bir bankadan kolaylýk saðlanacaktýr. Böylece kurulan firmalarla kiþisel iþletmeler yarýþamayacak ve muhtemelen onlar da bu yolu seçecektir.
Ayrýca yeni iþletmelerin ürün miktarýnýn artmasýnýn piyasayý etkilememesi için üretim bölgesel olarak planlanacak ve kaliteli ürünler normal fiyatlarla ihraç edilecektir.
Bu plan iþsizliðe yol açabilir. Çünkü genel bir deðerlendirme üretimin daha az kiþiyle yapýlacaðýný gösterir. Ancak bu kiþilerin þirket ortaklýðý devam ederse geliri eskisinden daha fazla olur ve iþsizlik çaresizliðe sebep olmaz. Eðer bu kiþi kendi hissesini satmýþsa bu parayla muhtemelen barýnma ihtiyacýný karþýlar ve geçimini baþka bir alanda çalýþarak saðlar. Hatta bu kiþiler kurulan þirkette iþçi olarak da çalýþabilir. Yeni zirai iþletme modeli optimal deðerlerde çalýþacaðý için insanlarýn temel ihtiyacý olan tarým ürünlerinin kalitesini ve verimliliðini artýrýr. Böylece mirasçýlar daha çok gelir elde etmiþ olurlar. Bu tarz zirai iþletmeye katýlan ve köyden ayrýlanlara da bir iþ bulmak gerekir ve bu mümkündür. Daha basitçe bu olayý ele alýrsak diyebiliriz ki zirai iþletmeye ortak olup ayrýlan bir kiþi muhtemelen, köyünden ayrýlýrken, geçmiþte tükettiði ürünleri þehirlerde satýn almak zorunda kalýr. Þirketten saðlanacak gelir miras paylaþýmý sebebiyle yetersiz olacaðýndan bu kiþilerin meslek edinmelerinin saðlanmasý için eðitim olanaklarý yaratýlmasý ve ve kýsa vadede onlarýn yapabilecekleri iþ ortamlarý oluþturulmasý da icap eder. Mesela çevre düzenlemesinde ve çýplak arazilerin aðaçlandýrýlmasý gibi tarýmda çalýþmýþ kiþilerin bildiði iþlerde ya da benzeri iþlerde çalýþabilirler. Ama çocuklarýnýn iyi eðitim görebilmesinin ortamý hazýrlanmalýdýr. En büyük baþarý tarým reformu olacaktýr diye düþünüyorum.
