Sürekli gündemde olan konulardan birisi de tarým ve çiftçinin desteklenmesidir.
Esasen son 20 yýlda tarýma ciddi destek ve teþvikler verilmiþtir. Bugün en çok eleþtirilen tarým destek ve teþvikleri ile kurulan çok sayýda iþletme var. Elbette daha yapýlmasý gereken çok iþ var. Tarým strateji ve ilkelerinin doðru þekilde belirlenmesi ve uygulanmasý gerekiyor.
Geçtiðimiz yýllarda spekülatif amaçlý stokçuluk nedeniyle meyve ve sebze fiyatlarýnda yaþanan olaðan üstü artýþa baðlý olarak vatandaþlarýn alým gücünün azaldýðý ve enflasyon artýþýna neden olduðunu görmüþtük. Bu yüksek fiyatlardan üreticiler, çiftçiler hiçbir þekilde faydalanmadýðý gibi, fahiþ fiyatlardan dolayý satýþlar düþtüðü için çiftçinin cebine giren para da düþmüþ oldu. Burada tüm kazanýmlar spekülatörlerin, stokçu toptancýlarýn cebine girmiþti.
Bir akademisyen olmanýn yaný sýra çiftçi olmam hasebiyle tarýmsal duruþumuzu ve çiftçimizin beklentilerini daha rahatlýkla yazabileceðimi düþünüyorum. Umarým görüþlerimiz ve önerilerimiz kendisi de sahadan gelen Tarým ve Orman Bakaný Sayýn Bekir Pakdemirli ile Bakanlýk bürokrasisi tarafýndan deðerlendirilebilir.
Bakanlýðýn Tarým ve Orman Ýl/Ýlçe Müdürlüklerinde, taþra teþkilatlarýnda çok tecrübeli ve fedakar personeli var, bunlarýn sahada daha etkin kullanýlmasý gaydalý olacaktýr.
Esasen çözülmesi gereken sorunlarýn baþýnda kaliteli ve standartlara uygun meyve üretimi olmakla birlikte, bence en büyük sorun çiftçinin ürününün en düþük maliyetle ve deðerinde bir satýþ tutarý ile pazara ulaþtýrýlmasýnýn saðlanmasýdýr. Marketlerde, pazarlarda meyve sebzenin fiyatýnýn yüksek olmasýnýn en büyük nedeni nakliye, depolama, paketleme-boylama ve ambalajlama maliyetleri ile satýþ olanaklarýnýn azlýðýdýr. Meyveciler bakýmýndan deðerlendirildiðinde, aracýnýn, toptancýnýn, tüccarýn kâr marjý; ambalaj-kasa-boylama ve paketleme maliyeti; nakliye; market karý; fireler derken üretici maliyetlerinden dolayý tüketici yüksek fiyatlarla meyve sebze almak zorunda kalýyor. Bunun yanýnda bir de stokçular ve spekülatörler devreye girdiðinde fiyatlar 2-3 katýna çýkabiliyor. Üreticinin meyvesini saðlýklý koþullarda saklamamasý veya nakletmemesi durumunda yaklaþýk yüzde 20-25 arasýnda da bir kaybý olduðunu da eklemeliyiz. Meyveler çoðu zaman saðlýklý koþullarda saklanmadýðýnda ve taþýnmadýðýnda ürün kaybý ve fire fazla oluyor. Çiftçi çok düþük tutarlarla ürününü toptancýya komisyonculara veriyor, buradan üzerine konulan kârla beraber her el deðiþtirdiðinde fiyat katmerli þekilde artýyor ve bundan en büyük zararý da çiftçi ve vatandaþ görüyor.
Öncelikle üretim girdilerinin satýþý üzerinden destekleri verecek bir sistem geliþtirilmeli ve üretim maliyetleri düþürülmelidir. Yine çiftçilere tarýmsal destek verilmesi amacýyla getirilen ziraat mühendisi tarým danýþmanlarýnýn etkinliði ve faaliyetleri artýrýlmalýdýr. Devamýnda ise satýþ ve pazarlama yönünden desteklenmelidir. Örneðin Tarým Kredi Kooperatiflerinden mazot alan çiftçilere doðrudan pompada indirim yapýlarak yakýt maliyeti düþürülebilir. Ýlaç ve gübre fiyatlarýndan alýmlarda doðrudan desteklerle indirim saðlanabilir. Sorunun kökten çözümü için çiftçinin ürettiði ürünlerin saðlýklý koþullarda depolanmasý, satýþýnýn makul fiyatlarla ve kamusal destekle saðlanacak büyük ölçekli depolama-paketleme ve pazarlamasýnýn yapýlmasýnýn saðlanmasý gerekiyor.
Tarým ve Orman Bakanlýðý, damla sulama, dolu filesi, telli terbiye sistemi, soðuk hava deposu ve boylama-paketleme tesisi, sera vs. gibi iþler için bölgesel akredite þirketlerle anlaþma yapmalý ve yapýlacak yatýrýmý bu firmalar üzerinden ve bakanlýk gözetiminde yaptýrmalýdýr. Vatandaþ yatýrýmýn kendine düþen kýsmýný baþta ödedikten sonra iþ bitince bakanlýk kalan destek tutarýný doðrudan bölgesel akredite þirketlere ödemelidir. Böylece hem daha düþük maliyetle tesisler kurulur ve hem de doðru tesislerin kurulmasý saðlanmýþ olur.
Meyve üreticisinin en önemli sorunu soðuk hava deposunda ürünlerini saklama ve depolama, ürünleri satarken boylama, paketleme ve satýþ kanallarýnýn yetersizliði. Az sayýda büyük çiftçi soðuk hava deposu ve paketleme-boylama tesisi kurabilecek ekonomik güce sahip. Meyvecilikte küçük çiftçinin tek baþýna soðuk hava deposu ve paketleme-boylama tesisi kurmasý mümkün deðildir. Soðuk hava deposu, paketleme-boylama ve nakliye girdilerinin düþürülmesi ile hem fireler azalacak ve hem de aracýlarýn aradan çýkarýlmasýyla birlikte düþük fiyatlarla meyve sebze tüketiciye ulaþtýrýlabilecek.
Dolayýsýyla nüfusuyla orantýlý olarak Tarým Kredi Kooperatiflerine, büyükþehir belediyelerine, ilçe belediyelerine onbinlerce tonluk entegre soðuk hava deposu ve içerisinde kasa üretimi, paketleme boylama olan entegre soðuk hava depolarý yapýlmalý. Depoya ürün teslimi yapan çiftçilerin ürünleri depo tarafýndan çiftçiye sertifika verilmeli, bakanlýðýn TARBÝL sistemine kaydedilmeli ve bu sertifika ile bankalardan kredi kullanýlabilmeli ve ürünler çiftçinin talebine baðlý olarak belli komisyon karþýlýðýnda depo tarafýndan satýlabilmelidir. Bu saðlandýðýnda üründe fire azalacaðý gibi çiftçinin maliyeti de düþecek, pazarlama sorunu olmayan, aracý/spekülatör eline mahkum olmak istemeyen çiftçilerde daha kaliteli ve daha fazla üretim yapacaktýr. Yine nakliye masraflarýný düþürmek ve bölgesel kalkýnmayý desteklemek için zincir marketlere satýþ yaptýklarý sebze-meyvenin en azýndan yüzde ellisini bulunduklarý bölgedeki kurulacak soðuk hava deposu iþletmelerinden, çiftçilerden veya çiftçi kooperatiflerinden temin etme zorunluluðu getirilmesi ile tarýmda sorunlar azalýr ve fiyatlar düþer.
