Taþeronluk sistemi, son yýllardaki önemli konulardan birisini oluþturuyor. Hem kamu ve hem de özel sektörde, uzmanlaþma ve yönetim kolaylýðý nedeniyle bir çok hizmetin alt iþverene/taþerona verildiði görülüyor.
Bir iþverenden, iþyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine iliþkin yardýmcý iþlerde veya asýl iþin bir bölümünde iþletmenin ve iþin gereði ile teknolojik nedenlerle uzmanlýk gerektiren iþlerde iþ alan, bu iþ için görevlendirdiði iþçilerini sadece bu iþyerinde aldýðý iþte çalýþtýranlara alt iþveren ya da halk arasýndaki adýyla taþeron denilmektedir.
Esasen alt iþverenlere verilen iþlerle ilgili olarak bazý yasal düzenlemelere dikkat edilmesi gerekiyor.
Öncelikle her iþ alt iþverene/taþerona verilemez. Ýþverenlerin kendi iþçileri ve yönetim organizasyonu ile mal veya hizmet üretimi yapmasý esastýr.
Bir iþin alt iþverene/taþerona verilmesinde asýl iþ mi, yoksa yardýmcý iþ mi olduðu da büyük önem taþýyor. Alt iþverene verilen iþ, iþyerinde mal veya hizmet üretiminin yardýmcý iþlerinden olmalýdýr. Asýl iþin bölünerek alt iþverene verilmesi durumunda ise, verilen iþ iþletmenin ve iþin gereði ile teknolojik nedenlerle uzmanlýk gerektiren bir iþ olmalýdýr.
Yardýmcý iþlerin alt iþverene/taþerona verilmesinde herhangi bir yasal engel bulunmazken, asýl iþlerde bu yönde bazý þartlar aranmaktadýr. Buna göre asýl iþ;
a) Ýþletmenin ve iþin gereði,
b) Teknolojik sebeplerle uzmanlýk gerektirmesi, þartlarýnýn birlikte gerçekleþmesi hâlinde bölünerek alt iþverene verilebilir.
Örneðin, genellikle yardýmcý iþ kabul edilen güvenlik, yemek, temizlik, paketleme-ambalajlama ve nakliye gibi iþler alt iþverene verilebilir.
Asýl iþ ayrýmýnýn önemi
Alt iþveren, üstlendiði iþ için görevlendirdiði iþçilerini sadece o iþyerinde aldýðý iþte çalýþtýrmalýdýr.
Alt iþverene verilen iþ, iþyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine iliþkin bir iþ olmalý, asýl iþe baðýmlý ve asýl iþ sürdüðü müddetçe devam eden bir iþ olmalýdýr.
Alt iþveren olmasý için asýl iþverenin bu iþte personel çalýþtýrmasý ve alt iþverenin de asýl veya yardýmcý iþlerden iþ alýp, iþçilerini münhasýran bu iþte çalýþtýrmasý gereklidir.
Alt iþverene asýl iþin bir bölümü veriliyor ise; verilen iþin iþletmenin ve iþin gereði ile teknolojik sebeplerle uzmanlýk gerektirme koþuluna uyulmalýdýr.
Ýþ müfettiþleri tarafýndan yapýlan denetimlerde hem asýl iþ-yardýmcý iþ ayrýmý ve hem de sevk-idareye bakýlmaktadýr.
Eðer muvazaa olduðu tespit edilirse hem asýl iþveren-alt iþverene 2015 yýlý için 16.765 TL idari para cezasý uygulanacaðý gibi, alt iþveren iþçileri baþlangýçtan itibaren asýl iþverenin iþçisi sayýlacaktýr.
Kamuda hangi taþeron iþçisi kadroya alýnacak
Son günlerin önemli konularýndan birini de, taþeron iþçilerinin kadroya alýnmasý oluþturuyor.
Ýþletmenin ve iþin gereði ile teknolojik sebeplerle uzmanlýk gerektiren iþ, mal veya hizmet üretiminin zorunlu unsurlarýndan olan, iþin niteliði gereði iþletmenin kendi uzmanlýðý dýþýnda ayrý bir uzmanlýk gerektiren iþtir.
Kamu kesiminde hizmet alýmýnda yaklaþýk 700 bin iþçi çalýþtýrýlýyor. Bu iþçilerin yaklaþýk 150-200 bin kiþisi asýl iþlerde ve 500-550 bin kiþisi de yardýmcý iþlerde çalýþýyor.
Kamuda asýl iþte çalýþanlarýn kadroya alýnmasý yönünde Bakanlar Kurulu kararý bekleniyor. Kamuda hangi iþlerin asýl iþ olarak kabul edileceði yukarýda açýklanan asýl iþ yardýmcý iþ tanýmý/kriteri dikkate alýnarak kurulacak komisyonlarýn yapacaðý çalýþmayla belirlenecek.
Uygulamada asýl iþ ve yardýmcý iþ ayrýmýný yapmanýn zorluðu göz önüne alýndýðýnda bu iþin çok kolay olmadýðýný belirtmeliyiz.
Bir iþyerinde asýl iþ kabul edilen bir iþ, baþka bir iþyerinde yardýmcý iþ olarak kabul edilebiliyor.
Asýl iþ olarak kabul edilen iþlerde çalýþacak kiþilerin kadroya alýnacak olmasý da konunun önemini artýyor. Buna göre, bir belediye için güvenlik hizmetleri yardýmcý iþ olarak kabul edilirken, zabýta hizmetleri asýl iþ sayýlacaktýr. Yine, bir devlet hastanesinde temizlik hizmetleri yardýmcý iþ sayýlýrken, hemþire-saðlýk memurluðu hizmetleri asýl iþ kabul edilecektir.
Umarýz en kýsa zamanda bu ayrým netleþtirilerek kapsama giren iþçi kardeþlerimize müjdeli bir haber verilir.
