Taşeronluk sistemi, son yıllardaki önemli konulardan birisini oluşturuyor. Hem kamu ve hem de özel sektörde, uzmanlaşma ve yönetim kolaylığı nedeniyle bir çok hizmetin alt işverene/taşerona verildiği görülüyor.
Bir işverenden, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan, bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıranlara alt işveren ya da halk arasındaki adıyla taşeron denilmektedir.
Esasen alt işverenlere verilen işlerle ilgili olarak bazı yasal düzenlemelere dikkat edilmesi gerekiyor.
Öncelikle her iş alt işverene/taşerona verilemez. İşverenlerin kendi işçileri ve yönetim organizasyonu ile mal veya hizmet üretimi yapması esastır.
Bir işin alt işverene/taşerona verilmesinde asıl iş mi, yoksa yardımcı iş mi olduğu da büyük önem taşıyor. Alt işverene verilen iş, işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen iş işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olmalıdır.
Yardımcı işlerin alt işverene/taşerona verilmesinde herhangi bir yasal engel bulunmazken, asıl işlerde bu yönde bazı şartlar aranmaktadır. Buna göre asıl iş;
a) İşletmenin ve işin gereği,
b) Teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirmesi, şartlarının birlikte gerçekleşmesi hâlinde bölünerek alt işverene verilebilir.
Örneğin, genellikle yardımcı iş kabul edilen güvenlik, yemek, temizlik, paketleme-ambalajlama ve nakliye gibi işler alt işverene verilebilir.
Asıl iş ayrımının önemi
Alt işveren, üstlendiği iş için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde aldığı işte çalıştırmalıdır.
Alt işverene verilen iş, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin bir iş olmalı, asıl işe bağımlı ve asıl iş sürdüğü müddetçe devam eden bir iş olmalıdır.
Alt işveren olması için asıl işverenin bu işte personel çalıştırması ve alt işverenin de asıl veya yardımcı işlerden iş alıp, işçilerini münhasıran bu işte çalıştırması gereklidir.
Alt işverene asıl işin bir bölümü veriliyor ise; verilen işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirme koşuluna uyulmalıdır.
İş müfettişleri tarafından yapılan denetimlerde hem asıl iş-yardımcı iş ayrımı ve hem de sevk-idareye bakılmaktadır.
Eğer muvazaa olduğu tespit edilirse hem asıl işveren-alt işverene 2015 yılı için 16.765 TL idari para cezası uygulanacağı gibi, alt işveren işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılacaktır.
Kamuda hangi taşeron işçisi kadroya alınacak
Son günlerin önemli konularından birini de, taşeron işçilerinin kadroya alınması oluşturuyor.
İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektiren iş, mal veya hizmet üretiminin zorunlu unsurlarından olan, işin niteliği gereği işletmenin kendi uzmanlığı dışında ayrı bir uzmanlık gerektiren iştir.
Kamu kesiminde hizmet alımında yaklaşık 700 bin işçi çalıştırılıyor. Bu işçilerin yaklaşık 150-200 bin kişisi asıl işlerde ve 500-550 bin kişisi de yardımcı işlerde çalışıyor.
Kamuda asıl işte çalışanların kadroya alınması yönünde Bakanlar Kurulu kararı bekleniyor. Kamuda hangi işlerin asıl iş olarak kabul edileceği yukarıda açıklanan asıl iş yardımcı iş tanımı/kriteri dikkate alınarak kurulacak komisyonların yapacağı çalışmayla belirlenecek.
Uygulamada asıl iş ve yardımcı iş ayrımını yapmanın zorluğu göz önüne alındığında bu işin çok kolay olmadığını belirtmeliyiz.
Bir işyerinde asıl iş kabul edilen bir iş, başka bir işyerinde yardımcı iş olarak kabul edilebiliyor.
Asıl iş olarak kabul edilen işlerde çalışacak kişilerin kadroya alınacak olması da konunun önemini artıyor. Buna göre, bir belediye için güvenlik hizmetleri yardımcı iş olarak kabul edilirken, zabıta hizmetleri asıl iş sayılacaktır. Yine, bir devlet hastanesinde temizlik hizmetleri yardımcı iş sayılırken, hemşire-sağlık memurluğu hizmetleri asıl iş kabul edilecektir.
Umarız en kısa zamanda bu ayrım netleştirilerek kapsama giren işçi kardeşlerimize müjdeli bir haber verilir.
