Geliþen internetin nimetleri kadar doðurduðu sorunlarda gündemimizde artýk. Zaman zaman yazýlarýmda deðinmeye çalýþtýðým birtakým gri alanlar söz konusu. Bu alanlarý düzenlemek ve denetlemek de devletin görevi kuþkusuz. Ýþte bu sorunlu alanlardan biri de "dijital alandaki telif ihlalleri"...
Dijital telif meselesi çok katmanlý... Aklýmýza -sadece- dijital alanda yer alan yazýlar gelebilir ilk etapta. Ancak saha bundan ibaret deðil. Özellikle Metaverse'in yaygýnlaþmasý ile uçsuz bucaksýz bir sahraya açýlacaðýmýz kesin: Haber içerikleri, sosyal medyada yer alan deðerlendirmeler, dijital yayýnlar, internet medya metinleri, dijital oyunlar, sanal fuarlar, e-kitaplar, kripto para, NFT vb. geniþlikte bir alan ile karþý karþýyayýz.
Meselenin sektörel anlamda deðerlendirilmesi ve taleplerin ölçülmesi gerekiyor. Oyun üreticilerinin problemleri ile dijital habercilik yapan birisinin sorunlarý ayný deðil. Yine kripto para alanýnda uðraþanla bir uygulama yaparak cep telefonlarýna yükleyerek bunu satan kimsenin "dijital telif" meselesinden beklentileri farklý. Bir yanda bilgisayar programlarý bir yanda e-kitap... Bu yelpazedeki hareketliliði yakalamak pek de kolay deðil...
Neresinden bakarsak bakalým, konunun temel kodifikasyonu anlamýnda bir boþluk var. Temel olarak, 5846 s. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki tanýmlar, geliþen çaðý ihata etmek de zorlanmakta.
Mesela oyun konusu geleceðin meselesi ve piyasa koþullarýna terk edilmemesi gereken öneme haiz! Mevcut mevzuattaki "herhangi bir þekilde dil ve yazý ile ifade olunan eserler ve her biçim altýnda ifade edilen bilgisayar programlarý..." ifadesindeki "bilgisayar programlarý" kavramýna tutunarak oyunlara dair "dijital telif" konusunun tümünü kapsayan yorumlar yapmak pek mümkün deðil...
Gelelim dijital mecradaki içeriklere... Yayýncýlarýn birbirinden haber içeriklerini alýp izinsiz kullanmasý, þimdinin sorunu deðil. Ancak internet ile bu ihlaller hýzlandý. Yerel siteler, ana akým haber sitelerinin içeriklerine daha rahat ulaþýyor. "Masa baþý" haberciliði kolaylaþtý...
Konunun bir baþka boyutu ise kes-kopyala hýrsýzlýðý meselesi. Birçok telif hakký çerçevesinde üretilen yazýlar, haberler ve diðer içerikler izinsiz biçimde kopyalanarak arama motorlarý aracýlýðý ile yayýlýyor. Baþta Google olmak üzere benzeri arama motorlarý bu konuda kayýtsýz kalýyor ve bu haksýz durumla mücadelenin bir parçasý olmayý tercih etmiyor. Konu ele alýnýrken üzerinde durulmasý gereken bir konu da "arama motorlarýnýn dijital alandaki telif ihlallerine" dair duyarlýlýðýný saðlamak olmalý...
Tüm dünyanýn özellikle üzerinde durduðu dijital telif konusunda Ýngiltere, ABD, Kanada gibi ülkeler çerçeve düzenlemelere gidiyor artýk. AB kendi içinde Dijital Tek Pazar oluþturma çabasýna girdi. Dijital Tek Pazarda Telif Haklarý Yönergesini 2019'da yürürlüðe aldý. Yönergenin ele aldýðý konularýn bazýlarý þunlar: Metin ve veri madenciliði, eserlerin eðitim amacýyla çevrimiçi kullanýlmasý, kültür mirasýnýn korunmasý, ticari olmayan eserlerin niteliði, dijital platformlarda filtreleme þartý, eser sahiplerine uygun bedel ödenmesi vb... Bu düzenlemeler örnek olabilir...
Bu sorunu çözmek gerekiyor. Bunun için üç yol var:
(1) En temel çözüm, baþtan sona yeni bir Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) yazýlmasýdýr.
(2) Bu yapýlamýyorsa Dijital Telif Yasasý çýkarýlmasý gerekir.
(3) Bu da olmuyorsa FSEK'te "Dijital Telif Haklarý ve Korunmasý" bölümü açýlarak yeni düzenlemeler eklenmeli.
Bu konu, þimdiden ele alýnmak ve gündemleþtirilmek zorunda.
Hýzlý geliþen bu alan, þimdiden kontrol altýna alýnmalý ki "tren kaçmasýn"...
