Þeyhülislam Ýbrahim Haydarizade’nin himayesinde ve padiþahýn izniyle 5 Mart 1920’de hizmete giren Yeþilay’ýn ilk adý Hilal-i Ahdar’dý. Çünkü ahdar yani yeþil ile temiz ve refah bir toplum hedeflenmiþti.
Bir asra yakýn zamandýr baðýmlýlýkla mücadelenin adresi olan Yeþilay, Ord. Prof.Dr. Mazhar Osman Uzman ve arkadaþlarý tarafýndan kurulur. Þeyhülislam Ýbrahim Haydarizade’nin himayesinde ve padiþahýn izniyle 5 Mart 1920’de hizmet vermeye baþlayan Yeþilay’ýn kuruluþuna Ýngiliz iþgal güçleri vesile olur.
Binlerce kasa alkollü içkiyi gençlerimize bedava daðýtýp onlarý zehirlemesine, iþgale karþý direniþi kýrarak özgürlüklerini ve onurlarýný ellerinden almak istemelerine karþý alkollü içkilerle mücadele amacýyla kurulduðu anlatýlýr. Ýlk adý Hilal-i Ahdar olur. Ahdar yani yeþil, temiz ve refah bir toplumu temsil eder. Cemiyet sonra Yeþil Hilal daha sonra Yeþilay adýný alýr.
Kuruluþundan sonra 25 yýl boyunca baþkanlýðýný Mazhar Osman sürdürür. 1945 yýlýna kadar ise bu görevi üstlenen isim Ord. Prof. Dr. Fahredin Kerim Gökay olur. 96’ncý yaþýný kutlamaya hazýrlanan Yeþilay’ýn son dönem baþkanlýðýný yürüten Prof. Dr.Mücahit Öztürk’le Sepetçiler Kasrý’nda buluþtuk.
Ýçki düþmanlýðý ülküsü
Tarihçesinde Türkiye’nin içki düþmanlýðý ülküsünü savunan ilk ve yegane teþekkül olarak anlatýlan Yeþilay’ýn bu özelliði ile baþladý sohbetimiz. Ýçki düþmanlýðý olarak bahsedilen ülküyü anlamak için Yeþilay’ýn kurulduðu devire uzanmak gerekir. Çünkü o zamanlar tehlike ve baðýmlýlýk oluþturan unsur olarak sadece alkol biliniyordu. Tütün kullanýlýyordu ama zararlarý bilinmiyordu. Oysa son yapýlan çalýþmalar sigaranýn mesane kanserine, meme kanserinden bile daha fazla sebep olduðunu ortaya çýkardý. Dolayýsý ile akut tablo alkol idi. Daha sonraki yýllarda bu tabloya uyuþturucu maddeler dahil olur.
Teknolojinin ilerlemesi devamýnda akla gelmeyen sorunlarý da getirir. Temel baðýmlýlýk türleri olan tütün, alkol, kumar ve uyuþturucu baðýmlýlýðýna teknoloji baðýmlýlýðý da eklenir. Mücahit Bey’in bu konuda verdiði detaylar çok üzücü. Fotoðraf çekme, biriktirme zararsýz gibi görünse de hastanýn da, etrafýndakilerin de yaþam kalitesini etkileyen rahatsýzlýkmýþ. Mücahit Bey, bilgisayar oynamak için evden çýkamayan, okula gidemeyen hatta 36 saat aralýksýz ekran karþýsýnda kalan çocuklar olduðunu anlatýyor. Sosyal medyanýn uzantýsý tacizlerin artmasýyla Yeþilay yönetmelik deðiþikliðine gider ve tedavinin içinde olma kararý alýr. Yeþilay Danýþmanlýk Merkezi (YEDAM) kurulur. Baðýmlýlýða dokunmak olarak adlandýrýlan bu çalýþmada týbbi tedaviye verilen desteðin yanýsýra tedavi sonrasý süreçler de planlanýr. 444 79 75 numaralý çaðrý merkezinde bu konuda eðitim almýþ psikologlar görev yapýyor. Adýný vermeden aranabilen ve sürekli ulaþýlabilen YEDAM’ý bilim kurulu destekliyor.
Yeniden Mavi Kýrlangýç
Yeþilay, bu topraklarýn en uzun soluklu yayýnlarýndan birinin adresi olur. Ýlk yayýný olan Yeþil Kitap’ý 1924 yýlýnda yayýnlar. Ýstanbul’da Amedi Matbasý’nda bastýrýlan kitap, beþinci genel kongrede verilen nutuklarý bir araya getirir. Yeþil Kitab’ýn basýlmasýndan altý ay sonra 2 Þubat 1925 tarihinde Hilal-i Ahdar Gazetesi çýkmaya baþlar. Gazetenin baþlýðýnýn altýndaki Sýhhi ve Ýçtimai Ýçki Düþmaný Gazetedir sloganý dikkat çekicidir. Zaman içinde Yeþilay adýyla dergi olarak yayýnlanýr. Kesintisiz olarak günümüze ulaþan ve 985’inci sayýsý yayýnlanan kültür ve saðlýk dergisi Yeþilay Dergisi’ne ve Mavi Kýrlangýç isimli çocuk dergisi dahil olur. 1960 yýlýnda dek kesintisiz 180 sayý basýlan Mavi Kýrlangýç geçtiðimiz aylarda yeniden yayýn hayatýna baþlar.
Ýbrahim Hakký Konyalý’nýn iki ciltlik Üsküdar Tarihi isimli eserine sponsor olan cemiyet, kütüphanesi ile dikkat çekiyor. Mücahit Bey, kütüphanenin arþivleme sisteminin yenilenmesiyle birlikte halka ve araþtýrmacýlara açýlacaðý müjdesini veriyor. Mücahit Öztürk, cemiyetin süreli yayýnlardan olan, Türkiye’de baðýmlýlýkla ilgili çalýþmalarýn yayýnlandýðý dergi Addicta’nýn önemini de vurguluyor.
Ülküsünü yaymak için 10 Kasým 1930’da Türkiye Ýçki Aleyhtarý Gençler Cemiyeti’ni teþekkül ettiren cemiyete, 1934 yýlýnda kamuya yararlý dernek statüsü verilir. Bununla yetinmeyen Yeþilay, küresel bir kuruluþ olur. 30 ülkede var olan ülke Yeþilay’larýný bir çatý altýnda toplamak için çalýþýr. Önümüzdeki günlerde Dünya Yeþilaylar Federasyonu’nu kuracak olan Yeþilay, Dünya Saðlýk Örgütü, Avrupa Alkol Birliði (EUROCARE) gibi birçok saðlýk otoritelerinde üyelik, danýþmanlýk ve temsilcilik görevini sürdürür. 1 - 7 Mart tarihleri ülkemizde Yeþilay Haftasý olarak kutlanmakta. Geçmiþ zamanlarda Yeþilgün ve Üzüm Bayramý adlý piknik ve günler yapýlýrmýþ. Yeþil Sahne adlý tiyatrosu varmýþ. Bu yýl ki kutlamalar arasýnda, Cumhurbaþkanlýðý himayesinde 4 Mart tarihinde yapýlacak olan Zümrüdüanka Ödül Töreni’nin yanýsýra pek çok etkinlik bulunuyor. Kurumsal kimliði yenilenen Yeþilay, Avrupa Kalite Yönetimi Vakfý’ndan Mükemmeliyette Yetkinlik belgesini alýr. 40 bin üyesi ve 10 bin gönüllüsü olan Yeþilay’ýn ülke genelinde 106 þubesi bulunuyor. Yeþilay’ýn hedefi, Ýstanbul’un tüm ilçelerinde ve 81 ilde yýl sonuna kadar 120 þubeye ulaþmak.
