Marmara Denizi, adeta kirliliðini saklayan bir ilüzyonist! Onca atýk, betonlaþma, nüfus artýþý, kirlilik derken yüzeyindeki oksijen deðeri 50’li yýllardaki gibi. Peki ya derinde? 50 metre derine indiðinizde çözünmüþ oksijen yok!
En görünen kanýtý ise balýk tezgahlarý.
Türkiye Ýstatistik Kurumu verilerine göre üç tarafý denizlerle çevrili ülkemizde çok tüketilen besinler içerisinde balýðýn adý saný geçmiyor. Balýk yemiyoruz belli ki... Balýðýn baþkenti Ýstanbul’da da durum ayný maalesef. Hatta iþin acý tarafý Ýstanbul denildiðinde artýk kimsenin aklýna balýk gelmiyor. Ýstanbul kendi mirasýna ne kadar sahip çýkýyor dersiniz? Karakin Efendi’nin Balýkçýlýk Kitabý’nda anlatýlan Boðaz, balýk ve Ýstanbul üçgeni artýk sadece sararmýþ kitap yapraklarýnda mý kaldý? Ýstanbul’da yaþayýp denizi, balýklarý tanýmayan, balýk yemeyi sevmeyen, Boðaz yerine AVM’lere giden, balýk yerine hamburger tüketen Ýstanbullular var artýk.
40 YILDA 124 BALIK TÜRÜNÜN NESLÝ TÜKENDÝ
Dünyada kendi iç denizine sahip nadir ülkelerdeniz. Üstelik bizimki ilüzyonist gibi... Ýçindeki kirliliði bile saklayabiliyor. Türkiye’nin en büyük nüfusunun tüm atýk suyunu bünyesine almasýnýn ötesinde, ölçümlerde temiz çýkmayý baþarabilen nadir denizlerden... Yüzey alanýnýn geniþ olmasý sebebiyle, Marmara Denizi’nin üst düzeyinin atmosferle direkt temasý sayesinde suyun yüzeye yakýn bölümünde çözünmüþ oksijen miktarý, 1950’de ölçülmüþ deðerlerle ayný çýkýyor. Çok enteresan deðil mi? Oysa bilenler bilir, 50’lerde Marmara’da bol miktarda bulunan balýklar artýk yaþamýyor. Hatta 70’lerden bu yana, yani son 40 yýlda yaklaþýk 124 balýk türünün Marmara’da nesli tükendi.
Çözünmüþ oksijen miktarý yüzeyde ayný ama denizin derinliklerinde büyük farklar var. Ýþte Marmara’nýn ilüzyonistliði de burada yatýyor. Sadece yüzeyde ölçüm yapýldýðýnda çözünmüþ oksijen miktarý normal aralýkta çýkýyor ama denizin derinliklerinden numuneler alýnýp ölçümler yapýldýðýnda çözünmüþ oksijen miktarlarýnda düþüþler gözlemleniyor. Denizin yaklaþýk 50 metre derinine inildiðinde neredeyse çözünmüþ oksijenin kalmadýðýný görmek mümkün. Orkinos, kýlýç balýðý, uskumru, kefal gibi pek çok balýk türü artýk yok. Neden biliyor musunuz? Çünkü biz kendi iç denizimizi bizzat kendimiz kirletiyoruz. 50’lerden bu yana Türkiye’de geliþen sanayi baþta olmak üzere, nüfus artýþý, kentleþme, ormanlýk alanlarýn tahribi, betonlaþma ve yaðýþýn büyük bölümünün yüzeysel akýþa karýþýyor olmasý denizlerimizi, özellikle de Marmara Denizi’ni büyük ölçüde kirletiyor.
Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi’ne baðlý ÝSTAÇ’ýn Marmara Denizi’nin pek çok noktasýnda katý atýk toplama araçlarý vasýtasýyla deniz yüzeyindeki çöpler düzenli olarak toplanýyor. Peki ya görünmeyen kirlilik?
Her sifon çekiþinizde kanalizasyona yolladýðýmýz atýk suyun çok kýsa süreler sonra denize ulaþtýðýný biliyor muyuz? Eskiden Marmara için büyük kirlilik yükü oluþturan Ayamama Havzasý’nýn atýk su yükü arýtýlmadan direkt Marmara’ya gidiyordu. Fakat þimdi Ataköy Ýleri Biyolojik Atýksu Arýtma Tesisi sayesinde biyolojik arýtým yapýlarak atýk su temizlenerek Marmara Denizi’ne deþarj ediliyor. Bu çok güzel bir çalýþma. Fakat ya diðer deþarj noktalarý? Marmara Denizi’ne giden bütün atýk sular biyolojik arýtýmdan geçmiyor. Evde kullanýlan yað ve deterjanla dolu evsel atýklar tam teþekküllü arýtýlmadan denize deþarj ediliyor. Ve daha önemlisi sanayi tesislerinden kontrolsüz çýkan ve yine arýtýlmadan denize dökülen atýk sular. Sanayiden çýkan atýk sularda bol miktarda kimyasal madde bulunuyor. Marmara’nýn çevresinin Türkiye’nin en büyük sanayi bölgesi olduðu düþünüldüðünde tehlikenin boyutlarýný görmezden gelmek mümkün deðil.
Yapýlan ölçümler, hatta ölçümlerden önce balýk tezgahlarý hatta oltanýzýn ucu bile bunun en basit kanýtý. Marmara’da balýk miktarý her geçen gün azalýyor. Orkinos, kýlýç, kalkan gibi balýklarýn yerini kirli suda yaþamaya en dayanýklý balýklardan biri olan istavrit alýyor. Marmara’da yaþayan balýklarýn içinde biriken civa benzeri tehlikeli maddeler de iþin ayrý bir boyutu. Saðlýklý beslenmek için balýk tüketirken, kirli suda yaþayan balýklarý yemek ne kadar saðlýklý acaba?
