Çeþitli nedenlerle iþletmelerin iþçi çýkartmasý söz konusu olabilmektedir.
Ýþçi çýkartýlmasýnda toplu iþçi çýkartýlmasýna dikkat edilmesi gerekmektedir.
Toplu iþçi çýkarma, 4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 29. Maddesinde hüküm altýna alýnmýþtýr.
Ýþyerindeki iþçi sayýsýna göre belirli sayýda ve iþveren tarafýndan topluca iþten çýkarma durumu gündeme geldiðinde bu maddede hüküm altýna alýnan hususlara dikkat edilmelidir.
Ýþverenlerin, ekonomik, teknolojik, yapýsal ve benzeri iþletme, iþyeri veya iþin gerekleri sonucu toplu iþçi çýkarmalarý gerekebilir.
Yukarýda yazýlý sebeplerden dolayý toplu iþçi çýkarmasý gereken iþveren, bu durumu en az 30 gün önceden yazýlý olarak; Türkiye Ýþ Kurumu (ÝÞKUR)'na ve varsa iþyeri sendika temsilcilerine bildirmelidir.
Ýþyerinde çalýþan iþçi sayýsý:
-20 ile 100 iþçi arasýnda ise, en az 10 iþçinin,
-101 ile 300 iþçi arasýnda ise, en az yüzde on oranýnda iþçinin,
-301 ve daha fazla ise, en az 30 iþçinin,
Ýþ sözleþmesinin, ihbar sürelerine uyularak ve bir aylýk süre içinde ayný tarihte veya farklý tarihlerde feshedilmesi, toplu iþçi çýkarma olarak deðerlendirilir.
Fesih bildirimleri, iþverenin toplu iþçi çýkarma isteðini ÝÞKUR'a bildirmesinden 30 gün sonra hüküm doðuracaktýr.
Toplu iþçi çýkarma, iþyeri kapsamýnda deðerlendirilmektedir. Diðer bir anlatýmla, toplu iþçi çýkarmada iþyeri bazýnda deðerlendirme yapýlmaktadýr. Bu husus, iþverenin tüm iþyerleri veya ayný il sýnýrlarýndaki iþyerleri dikkate alýnmayacaðý anlamýna gelmektedir.
Dikkat edilirse, Ýþ Kanunu'nda 1 aylýk süre ifade edilmiþtir. Dolayýsýyla bu süre, 30 gün veya 31 gün olarak dikkate alýnmamalýdýr.
Bir aylýk sürenin kontrol edilmesi, her fesih özelinde ayrý ayrý deðerlendirilmeye tabidir. Örneðin ilk iþveren feshi 27.10.2023 tarihinde yapýldý ise 27.11.2023 tarihine kadar yukarýda belirtilen çalýþan sayýlarýna göre iþverenin kontrole tabi tutulmasý mümkündür.
Ýþçilerin bu süreçte ihbar süresini de kullanmalarý gündeme gelmiþ ise yazýlý bildirim yapýlan 30 günün sona ermesinin ardýndan ihbar süresinin baþlatýlabileceði unutulmamalýdýr.
Örneðin, iþçinin ihbar süresi 56 gün olduðunda ve yapýlacak olan fesih, toplu iþten çýkýþ kapsamýnda deðerlendirilecekse, uygun olan en az 86 gün önceden ÝÞKUR'a toplu çýkýþ bildiriminin yapýlmasý olacaktýr.
Ýþyerinin bütünüyle kapatýlarak, kesin ve devamlý olarak faaliyetine son verilmesi halinde de iþverenin bildirim yükümlülüðü devam etmektedir. Bu durumda iþverenin, en az 30 gün önceden ÝÞKUR'a yazýlý bildirim yapmasý ve iþyerinin faaliyetine son verileceðini iþyerinde ilan etmesi yeterli olacaktýr.
Ýþ sözleþmesi iþveren tarafýndan geçerli nedenle feshedilen iþçilerin, toplu iþten çýkýþ kapsamýnda deðerlendirilmesi mümkündür. Dolayýsýyla ikale, deneme süresindeki fesih, haklý nedenle iþveren fesihleri ve iþçinin istifasý gibi haller, toplu iþten çýkýþ kapsamýnda deðerlendirilmemektedir.
Bir iþyerinde toplu iþçi çýkarma hususunun kesinleþmesinden itibaren, 6 ay içinde, iþveren toplu iþten çýkýþ yaptýðý ayný nitelikteki iþ için yeni bir iþçi almak isterse, öncelikle toplu iþçi çýkarma kapsamýnda iþ sözleþmesi feshedilen iþçilerden uygun yetkinlikte olanlarý iþe çaðýrmasý gerekmektedir.
Baþka bir deyiþle, toplu iþçi çýkarma kapsamýnda iþ sözleþmeleri feshedilen iþçilerin yerine 6 aylýk süre içinde yeni bir iþçi alýnmasý uygun deðildir.
Ýþverenin bu esaslara uymamasý durumunda uyuþmazlýklar gündeme gelebilecek ve iþveren çeþitli yaptýrýmlar ile karþýlaþabilecektir.
2023 yýlý içinde toplu iþçi çýkarma hükümlerine uymayan iþverenlere her iþçi için 3.475 TL idari para cezasý uygulanmaktadýr.
