Çeşitli nedenlerle işletmelerin toplu olarak işçilerin iş sözleşmeleri feshetmeleri söz konusu olabilmektedir. İşyerinde işçilerin toplu olarak işten çıkartılmaları halinde 4857 sayılı İş Kanunu'nun da düzenlenen hükümlere uygun hareket edilmesi gerekmektedir.
Toplu işçi çıkarma, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 29'uncu maddesinde hüküm altına alınmıştır.
İşyerindeki işçi sayısına göre belirli sayıda ve işveren tarafından topluca işten çıkarma durumu gündeme geldiğinde bu maddede hüküm altına alınan hususlara dikkat edilmelidir.
İş Kanunu'nun 29'uncu maddesi ile işveren ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcilerine ve İŞKUR'a bildirmekle yükümlü tutulmuştur.
Toplu çıkış kontrolü işyerinde çalışan işçi sayısı üzerinden hesaplanmakta olup, işletmedeki toplam işçi sayısının önemi bulunmamaktadır.
İşyerinde çalışan işçi sayısı:
a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,
c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,
iş akdi bir aylık süre içinde geçerli nedenle sona erdirilirse toplu işçi çıkarma gündeme gelecektir. Deneme süresinde işveren feshi, haklı nedenle işveren feshi, ikale gibi geçerli neden dışında kalan fesih türleri toplu çıkış kapsamında değerlendirilmeyecektir.
Yine İş Kanunu'nun 29/6'ncı maddesinde "İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır." hükmü yer almaktadır.
İlgili düzenleme kapsamında işverenin toplu işçi çıkarma sonrası, işçileri tekrar işe alma yükümlülüğü gündeme gelebilecektir.
İşverenin yeniden işe alma yükümlülüğünün doğması için ilk şart; işverenin toplu işçi çıkarma yoluna gitmiş olması ve işçinin de bu kapsamda işten çıkarılmış olmasıdır.
İşverenin işçiyi yeniden işe alması için, toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden sonra altı aylık sürenin geçmemiş olması gerekir. Diğer bir anlatımla işverenin yeniden işe alma yükümlülüğü, toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay geçtikten sonra sona ermektedir. Altı aylık süre geçtikten sonra işyerinde yeni istihdam sağlanması gerekli olsa dahi toplu işçi çıkarma kapsamında işten çıkarılan işçilerin işe çağrılması gerekmemektedir.
Ayrıca, işverenin işe alma yükümlülüğünün gündeme gelmesi için, toplu işçi çıkarma kapsamında kalan iş ile aynı nitelikteki bir iş için işçi alma ihtiyacının doğması gerekir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 29/6'ncı maddesi kapsamında özel olarak düzenlenen bir yaptırım bulunmamaktadır. Toplu işçi çıkarma kapsamında yalnızca, toplu işçi çıkarma prosedürlerine aykırılık halinde idari para cezası öngörülmektedir.
Toplu işçi çıkarma kurallarına uyulmaması durumunda idari para cezası gündeme gelmektedir. Toplu işten çıkarma hükümlerine aykırı davranarak işten çıkarılan her bir işçi için 5.506 TL idari para cezası uygulanmaktadır.
