Amerikan Merkez Bankasý’nýn ne zaman faiz artýracaðý konusu ABD’den çok Türkiye’de konuþulduðundan ve köpürtüldüðünden, FED’in kalp atýþlarýný dinlemeye adadýk kendimizi.
Sanki FED’in bütün parasý Türkiye’deymiþ, Türkiye’nin büyümesini FED finanse ediyormuþ da... faiz artarsa, -artacaðý da 0.25 puan- Türkiye bedbaht ve viran olacakmýþ gibi bir sözler dolaþýyor... Aslý astarý yok tabii ki.
ABD tarafýndan sual edecek olursanýz: FED’in faiz artýrmasý bir takvim deðil -genel iyileþme- sorunu. Takvim zaten 2015 sonu ya da 2016’yý gösteriyor. Milli ekonomide ve piyasalarda iki yýllýk vadeye bugünden pozisyon alýndýðýný bilmezdik. FED gelecek iki yýla pozisyon almýyor, Wall Street hiç almýyor... Futures piyasasýnda þu bu olabilir, onlar kendi kendine gelin-güvey olanlar. O piyasanýn da meraklýsý, gireni-çýkaný var... FED ise bugünden yolun sonunu görmediðini söylüyor.
Hele bir ABD ekonomisinin toparlandýðýný, istihdamýn ponpon kýzlar dahil herkes için hem ücret hem çalýþma saati olarak düzeldiðini görelim, istatistik dýþý kalan ve adamdan/iþsizden sayýlmayan garibanlar iþ bulmaya baþlasýn, reel ücretler artsýn, enflasyon biraz kýpýrdasýn da yükselsin... Sonra bakarýz -FED Faiz Artýþý- meselesine...
Ýstatistik dýþý kalan garibanlar- deyince: Geçen gün Beyaz Saray’da -Çocuðunu iþe getir- günü vardý... Bizim 23 Nisan gibi, ana-babalar çocuklarýný iþyerine getiriyor... Beyaz Saray çalýþanlarýnýn çocuklarýný topladýlar, Bayan Obama geldi. O ara 10 yaþýndaki bir kýz kalktý, Bayan Obama’ya -Benim babam üç yýldýr iþsiz. Bu da CV özgeçmiþi, size vermek istiyorum- dedi... Elindeki kaðýdý uzattý, Bayan Obama þaþýrdý, kýzý kucakladý. Kalabalýða da -Evet biraz kiþisel bir giriþim, ama babasý için çaba harcýyor- dedi. Ardýndan da kaðýdý aldý, -Bakacaðým- dedi...
ABD’de öyle baþkana dilekçeyle kaðýtla dert anlatmak, istekte bulunmak adetten deðil. Hele eþine anlatmak hiç deðil. Bu hareketler -Üçüncü Dünya ülkesi adeti- diye bilinir. ABD de deðiþiyor... Ýþte ekonomik kriz böyle birþey.
Ýþsiz babanýn durumu ABD’nin -Tarým Dýþý Ýstihdam’da aylýk yaratýlan iþ sayýsý- istatistiklerinin canlý örneði. Piyasa her ay -200 bin iþ yaratýldý/yaratýlmadý- diye birbirini yerken, haftalýk iþsiz sayýsý 300 binde... yok üstünde- tartýþmasý sürerken, küçük kýzýn babasý üç yýldýr iþsiz ve o baba istatistiklerde bile yer almýyor.
FED Baþkaný Yellen’in derdi istatistik dýþýnda kalan iþsizler... Rakamlar kýsmî iyileþme gösterirken, istatistik dýþý kalanlara da iþ bulmak zorunda olduðunu Yellen gördü ve iþbaþýna geldikten beri bunu söylüyor. O babalara iþ bulmak uzun iþ... O yüzden de faiz artýþý yakýn deðil.
Bu arada küçük kýzýn hikayesi ABD’de siyasi tartýþma da yarattý. Obama’nýn partilisi Demokratlar, ABD’nin düzeldiðini savunurken, muhalif Cumhuriyetçiler ABD’nin daha da kötüye gittiðine inanýyor. Demokratlar pek iyimser, Cumhuriyetçiler de pek kötümser. ABD bu yüzden iki parça, ABD bu yüzden bölünmüþ durumda. Bu bölünmüþlük de Kongre’yi, Washington’u kilitliyor, uzlaþmadan uzaklaþtýrýyor ve taraflar birbirine yan bakýyor.
O yüzden küçük kýzýn Beyaz Saray’daki çýkýþýný muhalif Cumhuriyetçiler bir PR/halkla iliþkiler numarasý olarak nitelediler. Kýzýn annesinin Beyaz Saray avukatlarýndan olduðunu, babanýn Obama seçim kampanyasýnda çalýþtýðýný bulmuþlar... Eee anne zaten çalýþýyor- diyen var... Sahnenin Beyaz Saray tarafýndan organize edildiðini savunan var.
Siyasi fanatizm her yerde olduðu gibi ABD’de de var... Fanatizm olunca, gören göz kapanýyor, akýl uçuyor, akýl dýþýlýk sahaya hakim oluyor. Bizim gördüðümüz: Baba o kadar torpilliyse, bu saate kadar bir iþ bulurdu. Ayrýca da Baþkanýn seçim kampanyasýnda çalýþan biri bile üç yýl iþsiz kalmýþsa, Baþkanýn kendi taraftarlarýna bile hayrý yok- demek... Bu daha vahim. Belki mum dibine ýþýk vermez- lafýnýn Amerikancasýný bulmak lazým... Ve de, babaya torpille iþ bulduk- diyelim... Kalan 10-15 milyon ne olacak? Onlara Bayan Obama’dan ziyade Bayan Yellen iþ bulmak zorunda. Ýþ yaratan, ýsýnan ekonomi nerede de FED faiz artýrsýn.
twitter.com/selimatalayny
