Bir önceki yazýda "trollizmi" ifade etmeye çalýþtým. Bu akýmla mücadelede bireysel olarak yapmamýz gerekenler hakkýndaki düþüncelerimi aktardým. Bugün de sorunun kaynaðýna dair hususlara deðinmek istiyorum. Zira trol hesaplarýn rahatsýz edici düzeyi aþtýðýný düþünüyorum. Ancak meseleye bir tasnif yaparak baþlamak gerekiyor ki bu ayrým, çözüme dair yaklaþýmýmýz anlamýnda mühim.
Trol türleri
Trol (Troll) "genel að üzerinden sosyal ortamlarda gizli kimliklerle tuzak kurarak, baþkalarýný avlayan, dolandýran, alay eden, yanlýþ yönlendiren kimse" olarak tanýmlanýyor TDK'da. Bu taným bize çok katmanlý bir kavramý iþaret ediyor. Þüphesiz en "tutarlý" olaný gerçek kimliði ile paylaþýmlarda bulunan ama içeriði itibarýyla trol tavýrlar sergileyen hesaplar. Bunlarýn baþýnda toplumda hiçbir þey olamayýnca "gazeteci" olmayý seçen profil geliyor. Bir de sadece "trollemek" için kurulan sahte hesaplar sorunu var. Bir kiþi kendisinin ve çevresinin kullandýðý onlarca hesap açýp bir siyasiyi parlatmak veya bir ürünü tanýtmak için yalan yanlýþ bilgiler verip yapýlan eleþtirilere karþý hakaretvari ifadeler ile karþýlýk verip algý oluþturabiliyor. Bir baþka trollük durumu ise bir kimsenin zaman zaman bu tavra giriþmesi. Gerçekleri konuþmak yerine algýlar üretmek için saldýrganlaþmasý. Bunlarýn ve daha fazlasýnýn trollük olduðunu söyleyebiliriz. Ancak hepsinin beslendiði bir mecra var. Sinekleri yok etmek için bataklýðý kurutmak þart!
Türkiye'de ne yapýldý?
Türkiye'de bu konu özelinde bir mevzuat olmadýðý gibi bu baþlýkla yürütülen net bir tartýþma yok. Ýnternet mevzuatý açýsýndan halen durum sosyal medya þirketlerine þube açtýrmak ve verileri koruma sorumluluðunu pekiþtirmekten öteye geçemedi. Bir de bu süreçte TCK m.217/A maddesi ihdas edildi. Bunun dýþýnda kayda deðer pek geliþme yok. Troller ile mücadelede bireysel çabalar yetersiz bunu biliyoruz zira sosyal medya þirketleri ile toplumun kavramlara yükledikleri anlamlar farklý, farklý dili konuþuyoruz. Bu alana tahkim edici düzenlemeler ile girilmesi gerekiyor. Yoksa iþin önünü almak imkânsýzlaþacak.
Þirketlerin sorumluluðunu yeterince konuþmuyoruz
Bu durum sadece bizim konumuz deðil. Biliþim uzmanlarýndan hukukçulara; siyasilerden iþ insanlarýna kadar herkes bu konuyu konuþuyor desek yeridir. Konunun "bilgi düzensizliði" yönü, Birleþmiþ Milletlerin de gündeminde... Bu konuda en güncel geliþme Ýngiltere'de yaþanýyor. Ýngiliz Kraliyet Savcýlýðý (CPS) trollük konusunda þöyle bir taným getiriyor: "Tüm sosyal medya platformlarýna taciz edici ve incitici yorumlar göndermeyi içeren bir tür çevrimiçi taciz".
Bu konuda yasa çalýþmalarý yapýldýðý dönemde milletvekili olan Nadine Dorries, meseleye dair çerçeveyi þöyle belirtiyordu: (1) Ýnternet platformlarýnýn kirleten "anonim" trolleri durdurma sorumluluðu olduðunu düþünmeliyiz. (2) Sosyal medya kullanýcýlarýnýn bu mücadelede elini daha güçlendirecek uygulama ve haklara imkân tanýmalýyýz. (3) Ýnsanlar artýk kendileriyle kimin iletiþime geçebileceði konusunda daha fazla kontrole sahip olmalýdýr.
Trollerin etki alaný büyük...
The Guardian'da yazdýðý makalesinde Alice Drury'nin yaptýðý þu tespit önemli: "Büyük teknoloji þirketlerinin kâr güdüsü demokrasimize zarar veriyor. Parlamentonun devreye girmesine ihtiyacýmýz var... Þirketler kamusal söylem üzerinde büyük bir güce sahip, bu güç beraberinde bir sorumluluk da getirmeli..." Jacques van Wyk bir paylaþýmýnda Oxford Üniversitesi yazarlarýna atýfla þunlarý söylüyor: "Birçok farklý ülke, kamuoyunu çevrimiçi olarak yönetmek ve manipüle etmek için önemli sayýda insan kaynaðý kullanýyor, bazen yerel unsurlar hedef alýnýyor, bazen de yabancý kamuoyu hedef gösterilebiliyor." (Bradshaw/Howard "Troops, Trolls and Troublemakers")
Ýngiltere'de durum
"Speaker's Corner" gibi bir fikirden; troller konusunu konuþan evreye geçmek, Ýngiltere için hayli ilginç olsa da hemen herkesin uzlaþtýðý bir husus var: Trollerin tutumlarýnýn insanlarý ciddi düzeyde etkilediði ve artýk kamu düzenine, demokratik kültüre zarar verdiði... Ýngiltere'de bu konuda adýmlar atýldý, birçok ülkede de buna benzer tartýþmalar var. Bunlara ve ülkemiz için önerileri sonraki yazýda devam edeceðiz...
