Trump kendince yeni bir dünya düzeni kuruyor. Hedefteki Almanya telaþta...
Donald Trump’ýn elinde bir balyoz var, nereye isterse sallýyor. En son, Batý ittifakýnýn ekonomik-siyasi omurgasý G7’yi yýktý. Benzeri görülmemiþ G7 zirve skandalý, Almanya’yý sarstý. Almanya artýk ABD’siz bir hayatýn planlarýný yapýyor. Baþbakan Merkel, eve döner dönmez “Avrupalýlar olarak, Kanada ve Japonya ile birlikte ilkelerimizi savunmalýyýz” dedi. Kanada’da olanlarý ‘zor ve hayal kýrýklýðý’ olarak niteledi ve “ABD Baþkaný bazen sadece tek tarafýn kazandýðýný, diðerlerinin kaybettiðini düþünüyor” dedi.
Merkel, artýk ABD’ye yaslanmadan, Avrupa’nýn bir arada durmasýný, savunma harcamalarýný artýrmasýný, Trump’ýn ticaret savaþýna karþýlýk verilmesini ve ‘þantaja boyun eðilmemesini’ öneriyor. ‘Baðlýlýðýmýz önce kendi ülkemize, sonra AB’ye olmalý’ diyor. Eskiden AB ile ABD’ye baðlýlýk esastý.
Merkel’in Dýþiþleri Bakaný Maas da bir konuþmayla, Trump dünyasýnda Almanya ve AB için yeni bir taslak plan verdi:
- ABD’nin koþulsuz desteðini artýk unutalým.
- Avrupa olarak ABD’ye karþý denge kuralým.
- Euro’yu koruyalým.
- Ýtalyanlarýn yarýsý AB’nin Ýtalya’ya faydasý olmadýðýna inanýyor, bunu deðiþtirelim.
- Rusya ve Çin, AB’yi bölüp etki kazanmak istiyor, mücadele edelim.
Alman Dýþiþleri Bakaný bu ‘adý var, içeriði yok’ önerileri kendi baþýna ve partisi SDP’nin refleksiyle mi yaptý, Merkel’in onayýný aldý mý? Belirsiz. Sadece G7 krizi sonrasý Almanya’nýn telaþýný yansýtýyor. Ayrýca Almanya’da ‘Hayýr ABD’den uzaklaþmak olmaz, ABD’ye daha da yakýnlaþalým’ diyenler var.
Maas önerileri, þimdiye dek görülmemiþ bir AB uyumunu ve herkesin Almanya arkasýnda itirazsýz toplanmasýný gerektiriyor.
Maas konuþurken, Merkel mülteciler nedeniyle siyasi müttefiki CSU ile kriz yaþýyordu. Kriz hafta sonu çözülemezse, bu hafta Merkel hükümetinin yýkýlmasý ihtimali var. Yine Maas konuþurken, Ýtalya ile Fransa birbirine en aðýr demeçlerle saldýrmaktaydý. Konu, yine mülteciler...
72 yýldýr süren ABD destekli sistemi Almanya ve AB’nin kenara atýp, kendi kendine yeten bir ada olmasý mümkün deðil. Üstelik Trump, siyaseten AB içinde kendisine yakýn popülist güçleri tetikledi. Ýtalya’yý böyle bir koalisyon yönetiyor. Ýsveç o yolda. ABD’nin Almanya büyükelçisinin ‘Avrupa’da Popülist hükümetlerin iktidara gelmesine çalýþacaðým’ sözü acemiliðin yanýnda, önemli bir siyasi itiraf. Trump, Almanya ve Fransa’da Merkel-Macron’u deðil, popülist hükümetleri görmek istiyor.
AB, daha doðrusu Almanya-Fransa ve birkaç arkadaþlarý ABD’yi dengeleyemezler. Rusya ve Çin’e de güvenemezler. Ýran Nükleer Anlaþmasý, Almanya’nýn ABD’den uzaklaþýp Rusya-Çin ikilisine yakýnlaþmasýnýn ilk adýmý idiyse, Trump onu havaya uçurdu. Alman Dýþiþleri Bakaný Rusya-Çin tehlikesinden söz ediyor.
Müttefik ve dayanak arayýþýndaki Almanya’ya esas adres, Türkiye. Almanya’nýn eninde sonunda Rusya ve Türkiye’ye yönelmesi gerekiyor. Ancak Almanya’nýn bu adýmlarý kýsa vadede atacak uzak görüþlülük ve esnekliði kuþkulu. Türkiye ile oturup konuþmalarý lazým. Masaya oturmadan önce de Türkiye gözlüklerini çýkartmalarý gerekiyor. Onu nasýl yapacaklar ya da yapabilecekler?
ABD’nin de Türkiye’yi kazanmasý, iliþkileri onarmasý gerekiyor. 24 Haziran’dan sonra kapsamlý bir Trump-Erdoðan zirvesi beklenmeli. Trump ile sorun þu: Kendi yetkisindeki iþleri anýnda yapabiliyor. Kurumlara gerek olduðu yerlerde ise Derin Amerika var.
Ve þartlar, Almanya’nýn AB’yi bir bütün olarak taþýmasýna engel. Bütün AB diye bir þey kalmadý. Almanya’nýn AB’de kendisine yarayacak ülkeleri çevresine toplayýp, sonra doðuya, Rusya ve Türkiye’ye, hatta Ýran’a uzanmasý gerekiyor. Bu büyük stratejik açýlýma ‘Ost’ diye baþlayan bir yeni terim bulmalarý lazým. Ve bu kez doðuya ticari uçaklarla, konteyner gemileriyle gelmeleri lazým.
Trump, ABD’nin haksýz yere ticaret açýðý verdiðini düþünüyor, paranýn tek taraflý ABD’ye akmasýný istiyor. Bu görüþ, genel iþleyiþe ters. Ancak ABD herkesle savaþmak lüksüne þimdilik sahip olduðundan, Trump bildiðini okuyor.
Ekonomik savaþ, ekonomik izolasyonu, o da siyasi izolasyonu ve gerilimi getirir. ABD’nin ekonomisi, ticareti, iç ve dýþ pazarý, kurduðu dünya askeri-siyasi düzeninin bir ödülü olarak görülürdü. Serbest Ticaret, açýk pazar kapanýnca, ekonomik milliyetçilik baþlýyor. Benzer tablo 1930’larda savaþ getirmiþti. Þimdi daha karmaþýk bir dünya ve daha güçlü silahlar var.
G7 zirvesinde Kanada ve arkasýndaki AB grubunu yere vuran Trump, kaðýt üzerindeki müttefiklerinden esirgediði muhabbeti Kuzey Kore lideri Kim Jong Un’a gösterdi. Ticaret ortaklarýyla yeni savaþ baþlatýrken, savaþ noktasýna geldiði hasýmý Kim’e taviz vererek yeni bir yol açtý. Bu yol Asya’da büyük sarsýntýlara neden olacak.
Önce Avrupa’da olanlara ve olacaklara bakalým:
Donald Trump G7 zirvesine, savaþa gider gibi gitti. Çevresindekilerin yüklemesiyle niyeti, Kanada, AB ve Çin ile olan ticareti tersine çevirmek, ithalatý azaltmak, parayý ABD’ye yönlendirmek ve 800 milyarlýk ticaret açýðýný kapatmak. Bu miktara ulaþýr, ya da ulaþmaz. Ama iþ bilir iþadamý olarak hedefi büyük tutmakta.
Zirvede “G7 içinde her þey gümrüksüz alýnsýn satýlsýn” bile dedi. Bu, ABD’nin borusunun öteceði dev bir serbest ticaret bölgesi demek. Diðerleri bu öneriden korktu.
Sonra Trump sulandýrýlmýþ bir sonuç bildirisine onay verdi. Ve Kanada’dan Kim Jong zirvesi için ayrýldý. Singapur’a uzun uçak yolculuðu sýrasýnda Kanada Baþbakaný Trudeau’nun basýn toplantýsýný izleyip, köpürdü… Trudeau yeni bir þey söylemediðini yeminle anlatýyor. Ancak Trump, Trudeau’ya savaþ ilan etti. Öfkesi Singapur’da da sürdü, “Trudeau’nun sözleri Kanada halkýna pahalýya mal olacak” dedi. Þimdi Kanada ve birlikte saf tutan Almanya, Fransa ve biraz da Ýngiltere, ABD namlusunun ucundalar.
G7’de olan biten, ABD’nin 2. Dünya Savaþý sonrasýnýn ‘çok taraflý’ sistemini havaya uçurma operasyonunun bir aþamasý.
Çok taraflý, herkesin onayýný gerektiren kýsmen açýk ‘multilateral’ sistemi Trump, tek taraflý, bire bir, yarý kapalý ‘unilateral’ oyuna çeviriyor. Rusya ve Çin’in de sevdiði bu oyunda herkes büyük devletin karþýsýna teke tek çýkacak ve isteneni yapacak.
Peki çok taraflý sistemi ABD kurmadý mý? Kurdu. Hem de 72 yýllýk sistem, Trump ile yaþýt. Ama þimdi Trump ABD’si var. Ne diyor Trump: Evvela Amerika’nýn çýkarý gelir!
Trump’ýn savaþý çok boþ deðil: Bilenler, diðer ülkelerin ticaret fazlasýna karþý ABD’nin savaþý kaybetmeyeceðini düþünüyor. En büyük silah, dolar ve FED.
Trump’ýn ABD’de ekonomik kriz sonucu devrilmesi hayali ABD’de sol-liberal çevrelerde mevcut. Ancak geniþleyen bütçe açýðýna raðmen, dolar ve FED sayesinde ABD’de kriz yok. Trump ekonomisi güçlü. Petrol sýkýþtýrýrsa, Trump OPEC’in kafasýna Twitter’dan vuruyor.
FED, 2008 krizi sonrasý þiþirdiði bilançosunu küçültmekte. Elindeki deðerli kaðýtlarý satýyor. Alan yatýrýmcý, bunlarý dolarla alýyor. Ayný zamanda FED piyasadaki dolarý da azaltýyor: Dolara talep güçlü... ABD devlet tahvilleri, hala dünyanýn en güvenli servet park etme aracý. Trump Çin ile itiþirken bile, Çin’in zengini ABD tahvili alýp parasýný dolara baðlýyor.
2008 krizi hesapta geçti, ancak dünya ticareti hala kriz öncesindeki gibi iþliyor. Bu sistemde dünyanýn malý ABD’ye satýlýyordu. ABD artýk bu sistemi tek baþýna taþýyamýyor. Islah etmesi de mümkün deðil. O yüzden Trump sistemi imha ediyor. Baþta G7, ticaret muhataplarý pes edince, ABD merkezli ve Trump’a itaatkar yeni sistem kurulmasý düþünülmekte. Ve bu gidiþle Trump, Dünya Ticaret Örgütü’nden de çýkar. WTO’dan çýkmak, Birleþmiþ Milletler’den çýkmak gibi bir þey.
