1980 darbesinin mimarý Kenan Evren öldü. Ülkede kardeþin kardeþe düþman olmasýný, aradan geçen 35 yýla raðmen onulmaz yaralar açýlmasýný ve bugün konuþtuðumuz sorunlarýn kökeni 1980 darbesinin eseridir. Darbecilerin yaptýðý anayasanýn çoðu maddeleri deðiþse de varlýðýný koruyor. AK Parti dýþýnda hiçbir parti ne yazýk ki bu darbeci anayasayý deðiþtirmek istemiyor.
Darbenin mimarý Genelkurmay Baþkaný Kenan Evren’di. Peki aslýnda emekli olmasý beklenen Evren nasýl olmuþtu da TSK’nýn en tepe komutaný olabilmiþti? Evren, bütün konumunu Kara Kuvvetleri Komutaný (KKK) Orgeneral Namýk Kemal Ersun’a borçluydu.
5 Haziran 1977 seçimlerinden kýsa bir süre önce baþýný dönemin KKK Org. Namýk Kemal Ersun’un çektiði bir grup subay 3 Haziran 1977’de yönetime el koymak istedi. Belki þartlar yeterince olgunlaþmadýðýndan, belki de farklý görüþlere bölünen generallerden dolayý bu darbe giriþimi baþarýsýz oldu. Her baþarýsýz darbe gibi bunun da aðýr bir bedeli oldu.
Ersun’un etrafýnda toplananlarýn bir kýsmýný Alparslan Türkeþ’le baðlantýlýydý. MHP lideri Türkeþ’in dünürü Þahap Homriþ MÝT Hukuk Dairesi Baþkaný’ydý. Türkeþ’in damadý Yüzbaþý Davut Homriþ ise o günlerde Özel Harp Dairesi’nde görev yapýyordu. Baba oðul Homriþ’lerin bu olaylarla bir ilgisi var mýydý? Bilinmiyor... O günlerde damat Davut Homriþ Özel Harp Dairesi’nden ayrýlmak zorunda kaldý. Baþta Þahap Homriþ olmak üzere MHP’li ekip MÝT’ten de tasfiye edilmeye baþlanmýþtý.
Baþbakan Süleyman Demirel, Cumhurbaþkaný Fahri Korutürk ve Genelkurmay Baþkaný Semih Sancar darbeye teþebbüs edenlere karþý ittifak yaptýlar. KKK Namýk Kemal Ersun 1 Haziran 1977’de Yüksek Askeri Þura’da emekliye sevkedildi. Ancak kamuoyu Ersun ve diðer üç generalin niçin emekli edildiðini bilmiyordu. Hatta buna orduda “gizli tasfiye” deniyordu. O dönem gizli tasfiye Hürriyet’in de kaynak gösterdiði Amerikan The Christian Science Monitor isimli bir günlük gazetede de yer aldý. Hürriyet haberinin baþlýðý “Amerikan gazetesine göre Türkiye’de bir darbe önlendi” idi. O esnada ortalarda dolaþan kimi iddialara göre 200 kimi iddialara göre de 800 kadar subay ve astsubayýn ordu ile iliþiði kesilmiþti. Atýlanlarýn arasýnda özel harp eski baþkaný Recai Engin ve 12 Mart döneminin TRT Genel Müdürü Korgeneral Musa Öðün’de de vardý. Yani Türkiye’de cereyan eden bir darbe giriþimini Türk halký bir Amerikan gazetesinden haber alýyordu.
Namýk Kemal Ersun’a yakýn olan ve darbe giriþiminde adý geçen biri daha vardý: Orgeneral Vecihi Akýn. Ona hiç dokunulmadý. Hatta 13 Nisan 1978’de bazý generalleri Konya’da toplayýp bir darbe planý da orada yapýlmýþtý. O toplantýya iþadamlarý Halit Narin ve Sakýp Sabancý da katýlmýþtý. Vecihi Akýn kontrgerillayý baþbakan Ecevit’e rapor ettikten sonra vurulan savcý Doðan Öz cinayetinden sonra Ýzmir’deki NATO karargâhýna atanarak kýzaða çekildi.
Genel Kurmay Baþkaný Semih Sancar yaþananlarý, “TSK macera peþinde koþanlara asla iltifat etmeyecektir” cümlesiyle özetleyecekti. Bu darbe giriþiminin önlenmesi ordudaki komuta kademesini baþtan aþaðý deðiþtirecekti. Ne mi olacaktý?
Orgeneral Ersun Askerî Yüksek Ýdare Mahkemesi tarafýndan Kara Kuvvetleri Komutanlýðý görevine iade edildiði halde Genelkurmay, onu yeniden görevine baþlatmadý. Tabii bu arada hiyerarþi de bir boþluk oluþmuþtu. YAÞ öncesinde Kara Kuvvetleri Komutanlýðý boþalýnca üç potansiyel adaydan ikisinin ismi öne çýktý. Demirel’in adayý Ali Fethi Esener, Korutürk’ün adayý Adnan Ersöz’dü. Ýnatlaþma 30 Aðustos’a kadar sürünce her ikisi de görev süreleri bittiði için emekli oldular. Geriye kalanlarýn en kýdemlisi ise Kenan Evren’di. Evren önce Kara Kuvvetleri Komutaný sonra da Semih Sancar’ýn yerine de Mart 1978’de Genelkurmay Baþkaný oldu. Yeni darbe ona nasip olacaktý!
Ve Kenan Evren yaptýðý darbeyle Türk siyasi hayatýna aðýr bir balyoz indirmiþ, depolitizasyon sürecini baþlatmýþ ve askerin Türk siyasi hayatýnda uzunca bir süre etkin kýlmasýnýn en güçlü tohumunu atmýþtý. Eseri ortadadýr!
NOT: Bu yazýda Atilla Akar’ýn Profil Yayýnlarý’ndan çýkan “Türkiye Komplolar ve Provokasyonlar Tarihi” kitabýndan yararlanýlmýþtýr.
