Geçen hafta Türk Ocaklarý’nýn nasýl kapatýldýðýný; ardýndan da malýnýn ve mülkünün CHP’ye ve Halkevleri’ne nasýl devredildiðini yazmýþtým. Uzun yýllar süren bu süreç çok da sancýlý olmuþtu.
Türk Ocaklarý’nýn (TO) bütün haklarý 1931 senesinde CHP’ye devredilmiþti. Ama bu devir teslim iþlemi güç bir süreçti. Öncelikle bir envanter çýkarmak lâzýmdý. Bütün bunlar için de önce kurallarý saptamak gerekiyordu. Ýþte, sürece yol veren ‘talimatname’ de bir süre sonra kaleme alýndý. 6 Aðustos 1931 tarihinde de parti örgütüne iletildi. “Mefsuh Türk Ocaklarý’nýn Borçlarýnýn, Alacaklarý ve Menkûl ve Gayrý Menkûl Emlâk ve Eþyasýnýn Tasfiyesine Dair Talimatname”ye göz atmanýn sýrasýdýr þimdi…
TÜRK OCAKLARI TASFÝYE ENCÜMENÝ
Öncelikle CHP merkezinde bir tasfiye komisyonu kurulmuþtu. Genel Sekreterlik’ten örgüte iletilen ve tasfiyeye iliþkin olan genelgeler, aslýnda bu komisyonun çalýþmalarýný ve kararlarýný ortaya koyuyordu.
BORÇLAR NASIL ÖDENECEK?
Basit bir çözüm vardý: TO’nýn elindeki mallar satýlacaktý. “Her yerde satýþ neticesinde elde edilecek mallarýn; evvel emirde hangi borçlarýn tediyesine [ödemesine] tahsis olunacaðý [ayrýlacaðý], alacaklarýn mahiyetine ve ihtiyaçlarýna ve borç þeklinin fýrka [parti] haysiyeti maneviyesine yapacaðý tesir esaslý bir mikyas olarak göz önünde tutulmak suretiyle tesbit olunacaktý.” “Böyle bir usûl ve prensip olmadan borç tediyesi yoluna girilmesi, fýrkayý, alacaklý vaziyette bulunan birçok müessese ve vatandaþlarýn teþkil ettiði alacaklýlar grubuna karþý manen müþkül vaziyete sokabilir”di.
SATIÞLAR NASIL OLACAK?
Talimatnameye göre; mevcut TO binalarý içinde; mahallinde Halkevi ya da CHP binasý olarak kullanýlmayacak olanlar varsa, bunlar hemen satýlacaktý. Maðaza, dükkân gibi yerler de hemen satýlacaktý. Sinema, zeytinlik, bahçe, arsa gibi yerler de hemen satýþa çýkartýlacaktý. Mevcut inþaatlar olduðu gibi býrakýlacaktý. Tamamlanmasý için giriþimde bulunulmayacaktý. Bu konuda masraf çýkarýlmayacaktý. Bunlar olduðu gibi satýlacaktý. Tek bir istisna olabilirdi; o da, bu gibi bitmemiþ inþaatlarýn tamamlanmasý halinde, bunlarýn Halkevi ya da parti binasý olarak kullanýlmasýna imkân olmasýydý. Bu halde, böyle bir karar, komisyonun görüþü doðrultusunda, ancak CHP genel yönetim kurulu tarafýndan alýnabilirdi.
Ancak, satýþ iþlemlerinin de þart ve kýsýtlarý vardý. Buna göre; “satýlacak gayri menkûllerden sinema, gazino, deðirmen, buzhane, yaðhane, fýrýn ve umumî bahçe gibi mahalli halkýn istifadesinde bulunanlarýn satýþý; bunlarýn alýcý tarafýndan ayný hizmete tahsisi yolunda olabilir”di.
SATILMAYACAKLAR
Bir de satýlmayacak mallar listesi vardý. Bir kere, Halkevi ya da CHP binasý olabilecek hiçbir yer satýlmayacaktý. Parti merkezinin onayý ile bu binalara yerleþilecekti. Diðer yandan, hukuksal durumu ihtilâflý yerler de vardý ve bu yerler, hukukî süreç tamamlanýncaya kadar elde tutulacaktý. Eðer ihtilâf parti lehine çözülürse; bu takdirde ileride bu mallarýn satýþý da yine bu talimatnameye göre olacaktý. Spor sahalarý ile “tarih ve sanat kýymeti” olan yerler de asla satýlamazdý.
MÜZAYEDEDE SATIÞ
Müzayede kurallarý içinde en yüksek fiyatýn malýn deðeri düzeyinde olduðu anlaþýlýrsa; satýþ, mahalli parti yönetimi tarafýndan onaylanacak ve kesinleþecekti. Satýþlar peþin para ile yapýlacaktý. Ancak özel idareler ile belediyelerin en çok üç taksit halinde ve üç yýl içinde ödemesine izin vardý. Malý alanýn TO’dan alacaðý varsa; bu takdirde de eðer elinde alacaðýný gösteren açýk bir vesika varsa, o zaman satýþ meblaðý alacaðýndan düþülecekti. Kiralanmýþ yerlerde ise, satýþ öncesinde kiracý ile tahliye konusunda anlaþmak gereðine dikkat çekilmiþti.
Satýþý CHP yapýyor
Elimizde bulunan ve 1937-1938 yýllarýna ait bazý yazýþmalardan; Türk Ocaklarý’nýn (TO) hangi mallarýnýn kimlere satýldýðýný izleyebiliyoruz. Satýlacak mallar, CHP genel yönetim kurulu tarafýndan kararlaþtýrýlýyor; fakat CHP Genel Baþkaný ile vekili ve Genel Sekreteri tarafýndan onaylanarak yürürlüðe giriyordu. Mersin’de TO’dan kalan binanýn hususî idareye ait kilise binasý ile deðiþtirilmesine; Çanakkale’ye baðlý Gelibolu’da TO’dan kalan harap binanýn satýlarak, elde edilecek gelirin Halkevi binasýnýn geniþletilmesine harcanmasýna; Ýzmir’e baðlý Kuþadasý’nda kale üzerinde bulunan ve TO’dan devredilip CHP’nin malý olan, hâlen boþ bulunan binanýn 4 bin 200 lira bedelle Millî Eðitim Bakanlýðý’na satýlmasýna ve elde edilecek gelirin sahilde bulunan ve yine TO’dan partiye kalmýþ bulunan binanýn tamirine ayrýlmasýna karar verilmiþti.
Eski ve hurda eþyaya gelince…
Eþyalara gelince; CHP’nin kullanmasýna ihtiyaç olmayan bütün eþyalarýn satýþý mümkündü. Hurda ya da eski eþyalarýn da tamirleri masrafýna deðmeyecek olanlarýn, hiçbir iþe yaramayacaklarýn satýlmasý gerekiyordu. Ancak “tarih ve sanat kýymeti” olan eþyalarýn satýþý söz konusu olamazdý. Bu arada; partinin ihtiyacý olmayan eþyalarýn mahalli spor kuruluþlarýna baðýþ olarak devri daha uygundu. Bundan arta kalan eþya varsa, ancak bu iþlemden sonra satýþa çýkarýlabilirdi. Talimatnamede belirtilen süreçlerin uygulamasýna geçilmeden önce mahalli parti örgütleri, genel sekreterlik aracýlýðýyla komisyondan gerekli görüþleri almalýydý. Ýstisna olmak koþuluyla bazý satýþlarýn parti merkezinde yapýlmasýna da karar verilebilirdi. Fakat bu konuda mahalli parti yönetiminin görüþü muhakkak alýnacak ve bu görüþ doðrultusunda iþlem yapýlacaktý.
