Kazakistan Cumhurbaþkaný Nursultan Nazarbayev’in, Avrasya Ekonomik Konseyi toplantýsýnda Türkiye’nin Gümrük Birliði’ne üye olmak istediðini açýklamasý, Rusya’da þok etkisi yaptý. Öyle ki, Rus medyasý hala bu konuyu biraz kýskanç biraz da ihtiyatlý olarak ele almaktadýr.
Peki Türkiye’nin bu isteði gerçekleþirse neler olabilir?
Þunu özellikle belirtmeliyim ki, Nazarbayev’in de söylediði gibi böylesi bir durum, Avrasya Gümrük Birliði algýsýný temelden deðiþtirir. Türkiye’nin üye olmasý durumunda öncelikle, “Rusya, Gümrük Birliði oluþturarak eski Sovyetler Birliði’ni yeniden kuruyor mu?” sorusu tamamen gündemden kalkar. Diðer yandan Türkiye’nin Avrasya bölgesinde bulunmasý, elindeki kozlarla birlikte yeni stratejilerinin ortaya çýkmasýna zemin hazýrlar.
Ayrýca Avrasya bölgesinde bulunan Müslüman ve Türki devletlerin tek yanlý olarak Rusya’nýn etkisinde kalma tehlikesi ortadan kalkar. Dahasý bu konuya mesafeli bakan devletlerin bu birliðe yakýnlaþmasý bile söz konusu olabilir.
Nazarbayev’in Türkiye’nin bu isteðinden toplantýda bahsederken “Sovyetler Birliði algýsýnýn ortadan kalkmasý” gibi bir sonuçtan söz etmesi oldukça anlamlýdýr.
Öncelikle anlaþýlmaktadýr ki, baþta Kazakistan olmak üzere üye ülkeler, bu algý ve gelecekteki olasý plandan rahatsýzlar. Gerçi Beyaz Rusya’nýn bundan rahatsýz olacaðýný söylemek mümkün deðil.
Nazarbayev ciddi ve oldukça tecrübeli bir devlet adamýdýr. Rusya Devlet Baþkaný nezdinde de oldukça saygýn bir konuma sahiptir. Baðýmsýz duruþ sergilemekte ve Kazakistan’ýn milli menfaatleri doðrultusunda cesurca hareket etmektedir. Tabii ki bu cesaret ne kadar mümkünse...
Peki Rusya, bu teklife karþý nasýl bir tutum izleyeceyecek?
Baþbakan Erdoðan’ýn önümüzdeki günlerde yapacaðý Rusya ziyareti, bu duruma biraz netlik kazandýracak gibi. Ancak Rusya’nýn bu istekten pek memnun olmadýðýný þimdiden gözlemlemekte olduðumu belirteyim.
Tabii ki Rusya’nýn bu geliþmeye hemen sevineceðini beklemek doðru deðil, çünkü...
Birincisi; Türkiye’nin Avrasya’daki tarihsel etkisi herkes gibi Ruslarýn da malumudur. Nazarbayev’in bu konuyla ilgili tavrý ve Kýrgýzistan’ýn memnuniyeti Putin’i düþündürmüyor da deðil. Zira böyle bir geliþmeyle, Rusya’nýn bu birlikte tek taraflý hakim olmasý durumu ortadan kalkmýþ olacak.
Ýkincisi; Türkiye’nin ABD’nin müttefiki oluþu Rusya için tehlikenin ana kaynaðýdýr. Rus stratejistlerin özellikle devlete yakýn analistlerin yorumlarýna baktýðýmýzda, Türkiye’nin bu isteðinde “ABD kokusu”nun sözkonusu olduðuna iliþkin ifadelerin varlýðýný görürüz.
Üçüncüsü; Türkiye’nin ekonomik bakýmdan çok sayýda bölgeye yayýlmasýný, sessizce büyümenin ve yayýlmanýn iþareti olarak gören Ruslarýn, bu durumu olaðan karþýlamasý beklenmemelidir. Çünkü bu isteðin gerçekleþmesi durumunda, bölgede dengelerin ciddi anlamda deðiþmesi ve Putin’in hedeflediði olasý senaryonun suya düþmesi söz konusu olacaktýr.
Baþbakan Erdoðan’ýn Þangay Ýþbirliði Örgütü’ne üye olma isteðinden bu yana zaten bölgede enteresan rüzgarlar esmektedir. Bu geliþmeler, Türkiye’nin olaðan, büyük ve daha uzun yýllara yayýlacak stratejilerinin olduðunu göstermektedir.
Türkiye’nin zaten deðiþen imajýna farklý bir olumlu etkisi öngörmek mümkündür. Öte yandan, bu hususta Türkiye’nin Kazakistan Cumhurbaþkaný Nazarbayev üzerinden hareket etmesi, anlamlý mesaj olarak deðerlendirilmiþtir.
Sonuç olarak tekrar tekrar ifade etmekte fayda görüyorum; hiç kuþkusuz, bu coðrafyada ciddi devlet adamý kimliði ve milli menfaatlere baðlýlýðýyla bilinen, Türkiye’ye içten ve samimi sevgi besleyen Nazarbayev gibi deneyimli devlet adamýnýn zekasý önemli zenginlik olarak görülmelidir.
Putin zeki ve inatçý bir devlet adamýdýr. Türkiye’nin siyasetinin satranç tahtasýndaki hamlelerinin artýk daha güçlü ve etkili olduðunun farkýndadýr. Dolayýsýyla Türkiye de duygusal boyuttan ve hamasetten vaz geçerek bölgesel projelerde yer almalý, ayrýca bilgili ve nitelikli insan yetiþtirmek zorundadýr.
Ve böylece Türkiye, bölgeye ait elindeki kozlarýn sadece farkýna varmakla kalmayýp bu farkýndalýðýn gereðini yapma ve altýný fiilen doldurmasý durumunda, karþýsýndaki inatçýlarýn tümüyle anlaþabilecektir.
