Suriye’de ‘3. Cenevre’ görüþmeleri bugün baþlayacak.
Görüþmeler, Esad, Ýran ve Rusya’nýn “PYD’nin de katýlmasý” yönündeki çabalarýna Türkiye’nin sert tepkisi üzerine iki gün ertelenmiþ, ardýndan PYD’nin davet edilmemesi ile kriz çözülmüþtü.
Perde arkasý: PYD’nin katýlmasý için Esad, Ýran ve Rusya bastýrýyordu. ABD de istiyor, ancak Türkiye’nin kararýný bekliyordu.
Türkiye, Cumhurbaþkaný ve Baþbakan’ýn aðzýndan en üst düzeyde ve ‘net bir mesajla’ PYD’yi ‘veto’ ettiðini açýkladý. Dýþiþleri Bakaný Mevlüt Çavuþoðlu bu kararlýlýðý ABD’li, Ýngiliz ve Fransýz mevkidaþlarýyla mekik diplomasisiyle sürdürdü. Pazar günü John Kerry ile 50 dakika görüþtü, ardýndan Laurent Fabius’la. Ortaya hala bir netlik çýkmayýnca, iki gün sonra Kerry’i tekrar aradý, ardýndan yeniden Fabius ve Philip Hammond’la görüþtü.
BM temsilcisi Staffan De Mistura’nýn davet mektuplarý bu görüþmelerin ardýndan geldi.
Türkiye’nin mücadelesinin sonucunu da Fabius açýkladý: “PYD görüþmelere davet edilmedi.”
Türkmenlerin temsili: Muhaliflerin oluþturduðu Müzakere Yüksek Kurulu’ndaki 32 kiþi arasýnda Bayýrbucak Türkmenleri komutanlarýndan Beþar Molla da var. Ancak bu heyetten kimlerin Cenevre’ye gideceði düne kadar netleþmedi. Ýlk toplantýya katýlmasa da, devam eden toplantýlara Türkmen temsilcilerin katýlmasý mümkün.
PYD dolaylý olarak da yok: De Mistura’nýn grup davetlerinde PYD olmadýðý gibi, bireysel olarak davet edilen 10 kiþi arasýnda da PYD’li yok. “PYD’nin omurgasýný oluþturduðu Suriye Demokratik Güçler Birliði gruplarýndan Haysem Menna davet edildi; PYD davet edilmiþ sayýlýr” iddiasý ise geçersiz. Zira Menna, SDGB bileþeni olarak deðil, sadece ‘Vatandaþlýk ve Haklar Partisi Baþkaný’ olarak davet edildi.
Menna da Esad’cý: Esasen Menna’nýn tutumu da PYD’den çok farklý deðil. Özgür Suriye Ordusu’na karþý, Esad rejimi ile iþbirliði halinde deðiþimin olabileceðini savunuyor; Rusya’nýn Suriye’deki varlýðýna ses çýkarmýyor. Muhalifler ise “Esad’sýz Suriye” konusunda kararlý. Geçiþ sürecinin bile Esad’lý olmasýný kabul etmiyorlar, ancak kapýlarý kapatmýþ deðiller. O yüzden Türkiye’nin “PYD’nin yeri Esad heyetinin yaný olabilir” tutumu tam isabetle karþýlýðýný buldu.
***
Beklenti zayýf: Masada muhaliflerle Esad rejimi heyetinin müzakerelerini Türkiye ile birlikte 20’ye yakýn ülke izleyecek.
Hedef; ateþkes, 6 ay içinde geçiþ hükümeti, yeni anayasa ve 18 ay içinde seçim.
Ýlk tur görüþmeleri düþük profilli ve ‘ateþkes’ hedefli olacak. Diðer turlarýn 6 ay sürmesi bekleniyor.
Ancak çözüm beklentisi zayýf. Kimi BM kaynaklarý, “Rejim ve muhalefet temsilcileri bir araya gelmeyecek, mesajlarýný BM görevlileri götürüp getirecekler” bilgisini veriyor. Öyle olursa görüþmeler ‘kulaktan kulaða’ oyununa döner.
Çatýþmanýn devamýndan yine Esad rejimi ile destekçileri Ýran ve Rusya; PYD ve DAEÞ kazanýr.
Sadece muhalifler küçüldü: Üç Cenevre görüþmesi arasýnda Suriye haritasýndaki deðiþimler bunun kanýtý:
1. Cenevre’nin yapýldýðý 30 Haziran 2012’de Suriye’de ölü sayýsý 10 bin, ülkeden kaçan sýðýnmacý sayýsý 112 bindi.
Ülkenin büyük bölümünü Esad rejiminin kontrolündeydi, ikinci önemli alaný muhalifler kontrol ediyordu. PYD ise Kamýþlý çevresinde küçük bir bölgeye hakimdi.
2. Cenevre’nin yapýldýðý 22 Ocak 2014’te ölü sayýsý 135 bine, sýðýnmacý sayýsý 3 milyona ulaþmýþtý.
DAEÞ ortaya çýkmýþ ve ülkenin yarýsýný kontrol eder hale gelmiþ; PYD ABD’nin hava desteðiyle DAEÞ’ten alan kazanarak batýya doðru büyümüþ, en batýda Afrin’i kantonlaþtýrmýþ; ýlýmlý muhaliflerin kontrol ettiði alan ise küçülmüþ ve parçalanmýþtý.
3. Cenevre’ye gidilirken, bugün Suriye’de ölü sayýsý 250 bini, sýðýnmacý sayýsý 7 milyonu bulmuþ durumda. Esad rejimi Rusya ve Ýran desteðiyle DAEÞ’ten deðil ýlýmlý muhaliflerden toprak kazanarak kontrol alanýný geniþletti; PYD de ABD’nin yanýsýra Ýran, Rusya’nýn da desteðiyle DAEÞ’ten boþaltýlan alaný Fýrat’ýn doðusuna kadar uzattý. DAEÞ’in alaný ise sadece Kuzey’de biraz daraldý, ancak Rakka merkezli ‘devlet’ini PYD ve Esad rejimine petrol satarak mali olarak büyüttü.
Küçülen tek güç ‘muhalifler’ oldu.
Kazananlar Esad, PYD, DAEÞ: ABD ve AB tutarlý bir politika ve strateji ortaya koymadý; boþluktan Ýran ve Rusya yararlandý. Ýran ve Rusya’nýn DAEÞ’i deðil ýlýmlý muhalifleri ve özellikle Türkmenleri hedef almasý da PYD ve DAEÞ’e yaradý.
Þimdi de Cenevre’yi sabote ederek Esad’ýn yerinde kalmasýný saðlamak istiyorlar. Bunun için en kullanýþlý araç yine PYD. Þimdiye kadar ‘toprak vaadiyle’ sahada kullanýlan PYD, ‘statü’ vaadiyle ‘masada’ da yine muhalifleri zayýflatmak için kullanýlmak isteniyor.
Batý desteði belirsiz: Türkiye bunun ilk adýmýna izin vermedi, devamýna da vermemeye kararlý.
Ilýmlý muhalifler ise masada tek yumruk olmayý baþarmýþ görünüyor.
Ancak güvendikleri ABD’nin tutumu net deðil. Baþýndan beri politika üretemediði ve inisiyatif alamadýðý Suriye’de ‘taraflarý masaya oturtmayý’ baþarý olarak satma peþinde. Bu nedenle pekala Ýran-Rusya çizgisine kayabilir.
Avrupa da sadece ‘mülteci akýnýný kesecek herhangi bir yöntem’e razý olabilir.
4 Cenevre’de muhalif kalmaz: Üçüncüden de sonuç alýnamazsa ‘4. Cenevre’de baþka þeyleri konuþuyor olacaðýz. Zira haritadaki deðiþime bakýlýrsa o gün ortada ne Esad rejimine muhalif bir halk, ne de onlarý temsil eden ‘ýlýmlý muhalefet’ kalacak!
Belki Ýran, Rusya ve PYD’nin kurduðu ‘yeni Esad Suriyesi’nin DAEÞ’le anlaþarak ülkeyi ‘paylaþmasý’ tartýþýlacak!
