Enerji Bakaný Taner Yýldýz, Güney Kore’nin Daegu kentinde düzenlenen 22. Dünya Enerji Kongresi’nin en çok ilgi gören katýlýmcýlarýndan biriydi. Bunun neye dayandýðýnýn çerçevesini çizerken Türkiye’nin iyi bir enerji müþterisi olmasýna, büyümesi ve siyasi gücüyle dünya sistemi içinde kendine alan açmasýný ekleyin, 2006’daki 23. zirvenin Ýstanbul’da yapýlacak olmasýna da Yýldýz’ýn ‘enerji uzmaný bakan’ olarak gördüðü saygýyý ilave edin.
Türkiye’nin enerji açýðý var ve bitecek gibi görünmüyor. Çünkü Türkiye büyüyecekse enerji harcamak zorunda. O yüzden ‘petrol bulundu’ haberleri hep ilgi çeker.
Bakan Yýldýz’la sohbetimizde ‘Genellikle seçim öncesi bulunur’ esprisi gelince, “Ben asla öyle yapmadým, hala da yapmýyorum. Þu an var olan geliþmeleri bile net sonuç alýnmadan, üretime baþlanmadan açýklamýyorum” dedi.
Aslýnda ‘politikacý konuþmazsa gazeteci söyletir’. Biz zorlayýnca Bakan da yeni geliþmeleri anlattý:
- Karadeniz’de 50 santim kalýnlýðýnda ama çok geniþ bir yüzeyde Metan-hidrat bulduk. Çok deðerli bir maden. Bizim maden yasasýnda adý bile yoktu, þimdi ekledik. Ama þimdilik maliyeti yüksek.
- Istýrancalar’ýn 64 km kuzeyinde doðalgaz bulundu. Alev yükseldi ama rezervin ekonomik olup olmadýðýný belirlemek için birden fazla sondaj gerekiyor.
- Ýskenderun, Mersin ve Antalya açýklarýnda çalýþma yapmaya deðer yerler. Buralarda yerin 6 kilometre derinliðine kadar tarýyoruz. Petrol belirlediðimizde sondaj baþlayacak. Bir sondaj yaklaþýk 20-250 milyon dolar. O yüzden ‘hadi petrol bulduk’ demek kolay deðil.
- Diyarbakýr Konacýk’ta Shell arama kuyusu açýyor.
- Konya’da Karapýnar Ayrancý bölgesi 60 bin dönüm çorak arazi. Üzerinde ot bitmiyor ama tepesinde çok uygun bir güneþ, altýnda da 1.8 milyar ton kömür var. 3 bin megawattlýk güneþ tarlasý kurmak için yatýrýmcýlara açýyoruz bölgeyi.
Bakan Yýldýz, insanlarýn sonuçta benzinin, mazotun fiyatýna baktýðýnýn farkýnda. Bunu anladýðýný belirtirken ‘biraz da kendimize bakalým’ mealinde konuþuyor: “Vatandaþýmýz 2012’de akaryakýta 75 milyar TL (46 milyar TL’si vergi), elektriðe 60 milyar, cep telefonu ile konuþmaya 22 milyar TL fatura ödemiþ. Sadece bu yýl kadir gecesinde 1 milyar 40 milyon SMS atýldý. Bunun karþýlýðý 90 milyon TL. Bugüne kadar Türkiye’ye giren cep telefonu sayýsý 106 milyon adet. GSM abone sayýsý 65 milyon. Yedi yaþ altýndaki çocuklarý çýkarýrsanýz, kiþi baþýna 2,5 telefon hattý düþüyor. Ýhtiyaçlarýmýzýn yanýnda, gelecekteki refahýmýzý bugün satýn alýyoruz.”
Söz ‘insanlarýn aðzýnda sakýz olan konulardan’ açýlýnca, ‘Komþu ülkelerde petrol varken bizde olmamasý’ da geldi masaya.
Yýldýz’ýn buna cevabý manidardý. Önce “Petrol mü siyasi sýnýrlara göre daðýldý, yoksa sýnýr mý petrole göre çizildi?” diye sordu, sonra cevabýný verdi: “1901’de Abdülhamid Han, Alman mühendislerle beraber Türk mühendisleri çalýþtýrýp bir harita hazýrlatýyor. Þu anki haritaya bakýn, neredeyse ayný... Mezopotamya’dan gelip Suriye sýnýrýnda Türkiye’yi yalayan ve sol tarafa dönen bir hat var. Bir de Kafkaslardan gelip Karadeniz’den Romanya’ya doðru uzanan bir hat.”
Ardýndan da sözü, ekipte çalýþan ve 1.Dünya Savaþý sonunda Osmanlý petrol haritalarýyla Ýngiltere’de kurduðu þirketle Musul-Kerkük petrollerine yüzde 5 ortak olan ünlü Sarkis Gülbenkyan’a getirdi: “Meþhur yüzde 5 Gülbenkyan. Portekiz’de kurduðu vakfa öldüðünde 3 milyar dolarlýk fon býraktý. Yani yüzde 5’i 3 milyar dolar olan 150 milyar dolarlýk bir rakamdan bahsediyoruz.”
Dünya enerji pazarýna yön verenlerin katýldýðý kongrenin son günü Türk resepsiyonu bir nevi ‘kapanýþ seremonisi’ oldu. Üç bin kiþilik salonda yürümek imkansýzdý. Kültür ve Turizm Bakanlýðý Halk Danslarý Topluluðu’nun Türkiye’nin ‘enerjsini’ sahneye taþýdýðý gösterileri de dakikalarca alkýþlandý.
HIZLI BÜYÜMEMÝZÝ ANCAK NÜKLEER KARÞILAR
Dünya Enerji Kongresi’nin önemli bir konuðu daha vardý: Uluslararasý Enerji Ajansý IEA Baþekonomisti Dr. Fatih Birol. Ona ‘enerji fiyatlarýný belirleyen adam’ diyorlar.
Üç soruyu arka arkaya sordum: Türkiye yýllýk 50 milyar dolarý geçen enerji açýðýný nasýl kapatýr? Elektriðimizi su, rüzgar ve güneþten çýkarsak, nükleere bulaþmazak olmaz mý?
Anlattýklarýna bakýnca cevabý bulmak güç olmuyor:
‘Yeþil’ enerji: Yenilenebilir enerjinin adý güzel, çevreci, yerli... Ancak iki sorunu var: Bir kilovat/saatlik güneþ enerjisi doðalgazdan elde edilenden bile dört kat pahalý. Ýkincisi Türkiye’nin bütün sularýna, rüzgarýna, güneþli bölgelerine santral kursak yine yetmiyor. Çünkü örneðin Almanya’da elektrik tüketimi yýlda 0.5 artýyor, Türkiye’de ise yüzde 7. Türkiye sanayisi büyüyor, hýzla þehirleþiyor. Avrupa ülkeleri yenilenebilir enerji yatýrýmlarýna ciddi destek verdiler. Ancak þimdi bütçeleri yükü kaldýramýyor. Ýspanya, Portekiz, Ýtalya gibi ülkeler bundan nasýl vazgeçsek diye ciddi ciddi tartýþýyor.
Kömür temizlenebilir: Kömür santrallerinde emisyon düþürücü filtre mümkün. Ancak þu anda bu teknoloji kömürden üretilecek elektriðin maliyetini 7 kat arttýrýyor. Teknolojinin geliþtirilmesi lazým.
Nükleer enerji: Enerji sorununu yapýsal olarak çözecek tek kaynak nükleer enerji. 42 yýldýr kullanýlýyor. Sadece iki kaza oldu, Çernobil ve Fukuþima. Bir kaza da ABD’de oldu ama kimse ölmedi. Türkiye’de yapýlacak santrallerin teknolojisi daha ileri ve tüm kaynaklarýn ortak görüþü olarak güvenli. Seçilen yer doðru. En kuþkucu jeologlar bile buralara evet dedi. Benim asýl endiþem projenin zamanýnda bitmemesi.
Fransa þuan elektriðin 4’te 3’ünü nükleer santrallerden saðlýyor. Paris’in çevresinde nükleer santraller var. Almanya ‘kapatýyoruz’ diyor ama açýðý kömür ve doðalgazla giderirken hem karbon emisyonu hem de faturasý artýyor. Sürdürülebilir deðil. Güney Kore de bizim gibiydi, petrolün yüzde 95’ini ithal ediyor. Ama Nükleerle geliþti.
Kaya gazý: Kayagazý þimdilik sadece ABD için iyi haber. Çünkü en çok orada var ve çýkarmasý kolay. Diðer ülkelerde zor bölgelerde ve pahalýya geliyor. ABD’de gazýn fiyatý 3.5 dolar, Avrupa’da 14 dolar. O yüzden ABD 5 yýlda gaz üretiminde Rusya’yý, petrolde Suudi Arabistan’ý geçecek. Ekonomisi güçlenecek.
Reklamlar yeþil, yatýrýmlar siyah: Ýklim deðiþikliðine neden olan emisyonun 3’te ikisi enerji sektöründen geliyor. Þirketler çok güzel ‘yeþil enerji’ reklamý yapýyorlar. Güzel resimler, masum çocuklar... Ama yatýrýmlar ‘siyah enerji’ye gidiyor.
DÜNYA ENERJÝ KONFERANSI'NIN BAÞKANI TÜRK BAKAN
Dünya enerji ekonomisine ve politikalarýna yön veren 30 ülkenin enerji bakaný ve 30 enerji þirketinin CEO’su bu yýl geleneksel zirvelerini Kasým ayýnda Paris’te yapacak. Zirvenin baþkaný seçimle belirleniyor ve bu yýl ‘zorlu bir oylama’ sonucu Enerji Bakaný Taner Yýldýz baþkanlýða seçildi. Ayrýca bu yýla özel ‘sonuç bildirgesi’ yerine ‘baþkanlýk bildirgesi’ hazýrlanacak. IEA Baþekonomisti Fatih Erol, “Bu, 2014’ün enerji manifestosunu Türk Bakan yazacak demek. Bu manifesto, ayný günlerde Varþova’da düzenlenecek enerji bakanlarý toplantýsýna da mesaj olacak” dedi.
