Baþbakan Ahmet Davutoðlu’nun Suudi Arabistan ziyaretine iliþkin izlenimim, gelecekte bu ziyaretin ‘en kritik ziyaret’ olarak deðerlendirilmeye aday olduðu yönünde. Heyet bir fikir veriyor: Dýþiþleri, Ýçiþleri, Savunma, Ulaþtýrma ve Ticaret bakanlarý; ilk kez Genelkurmay Baþkaný, MÝT Müsteþarý ve Savunma Sanayii Müsteþarý...
Ziyareti ‘kritik’ yapan bir ‘arka plan’ üzerine inþa edilmiþ olmasý: Kral Abdullah Bin Abdülaziz’in vefatý, Cumhurbaþkaný Erdoðan’ýn seyahatini keserek Riyad’a gitmesi ve ‘veliaht’ Selman’la görüþmesi; Selman’ýn ‘Kral’ olarak G20 zirvesi için Antalya’ya geliþi, Erdoðan’la görüþmesi ve zirveden sonra ‘tatil’ yapmasý; Erdoðan’ýn Riyad ziyareti...
Suudi Arabistan, Ýran’ýn Suriye, Lübnan, Irak, Yemen ve Bahreyn’de artan etkisine karþý Ýslam dünyasýnýn bir araya gelmesini istiyor. Bunun için Mýsýr’daki darbe nedeniyle Türkiye ile yaþanan ayrýþmanýn da giderilmesi gerekiyor.
Zira;
- Ýran, ABD’nin ‘asker sokmama’ gerekçesiyle inisiyatif al(a)mamasý, AB’nin de ABD’nin tavrýný beklemesi, BM’nin ise zaten etkisiz olmasýndan yararlanarak Suriye’ye hem Hizbullah ile hem de Þii milislerle yerleþti.
- Suriye’de askeri üssü bulunan tek yabancý güç olan ve Ukrayna’ya müdahalesi nedeniyle Batý’nýn ambargo uyguladýðý Rusya ile ittifak kurdu.
- Darbe nedeniyle Mýsýr’ýn zayýflamasý ve Ýslam ülkelerinde darbeyi destekleyen-desteklemeyen çatlaðýnýn oluþmasýndan yararlandý.
- Ayný süreçte ABD ile nükleer anlaþma yaptý; AB ülkelerine ‘çift haneli milyar euro’luk anlaþmalar daðýtmaya baþladý.
Özetle;
Ýran, Ýslam dünyasýndaki bölünmüþlük, ABD’nin Suriye’de inisiyatif alamamasý, AB’nin ekonomik krizinden yararlanarak Suriye’de ‘aktör’ haline geldi; buradan aldýðý güçle Yemen’e kadar uzandý.
Ýran için Suriye’de Esad rejiminin sürmesi ‘hayat memat’ meselesi. Zira ‘Yeni Suriye’ izin vermezse Hizbullah ne Þam’da ne Lübnan’da barýnabilir, Akdeniz’e uzanan kolu kesilir; Baðdat’tan Yemen’e kadar olan bölgedeki etkisi biter.
O yüzden Cenevre gibi ‘yeni Suriye’nin kurulacaðý platformlarda, Esad-Ýran-Rusya ittifakýna karþý Suudi Arabistan da ‘Ýslam dünyasý’ olarak Türkiye ile birlikte hareket etmek istiyor.
Davutoðlu’nun ziyareti öncesi Arap basýnýnda yayýnlanan haber ve yorumlar da “Ýran’a karþý iþbirliði” üzerineydi. Örneðin, Þark El-Avsat, Arap dünyasýnýn sabrýnýn tükendiðini belirterek, Suudi Arabistan’ýn Teröre karþý Ýslam Ülkeleri Ýttifaký kurmasýna, ÝÝT ve Arap Ligi’nin sert açýklamalar yapmasýna ve “Türkiye, Malezya, Pakistan ile iliþkileri güçlendirmesine” iþaret etmiþ.
Suudi Okaz gazetesi de benzer bir yorum yapmýþ: “Kral ve Davutoðlu iki ülke arasýndaki ‘iþbirliði’ni ‘stratejik ortaklýða’ taþýyor ve güçlendiriyor. Temel konular, Ýran’ýn bölgeye müdahaleleri ve DAEÞ terörünün önlenmesi. Siyasi ve ekonomik alanda stratejik ortaklýk Arap ve Ýslam dünyasýnýn yararýnadýr.”
Bu ziyareti Azerbaycan Cumhurbaþkaný Aliyev’in Riyad ziyareti ve BAE’yi temsilen Dubai Veliaht Prensi El Maktum’un Bakü ziyaretiyle birlikte düþünmek gerekiyor.
Öncelikli hedef, Mýsýr’da seçilmiþ Ýhvan hükümetine yapýlan darbeyle çatlayan iliþkilerin tamir edilmesi.
Kral Selman Türkiye ile ticaret ve savunma alanýnda iþbirliklerini geliþtirmeye baþladý bile. Ayrýca Mýsýr ve Körfez ülkeleri üzerindeki etkisini kullanarak Türkiye ile BAE ve Mýsýr iliþkilerinin normalleþmesi için çaba gösterdiði de sýr deðil.
En azýndan ‘ticari’ olarak ilk adýmlarýn yakýn olduðunu söylemek kehanet olmaz.
***
Dikkatimi çekti;
Suudi Okaz gazetesinde altý çizilen baþka bir þey daha var; ki Suudi Arabistan’ýn Ýran’la ‘anlayacaðý dilden’ konuþmaya da hazýr olduðunu gösteriyor. Özetle:
“Suudi Arabistan bugüne kadar Ýran’daki yüzde 20’lik Sünni nüfusu veya yüzde 8’lik Arap nüfusu kýþkýrtmadý; Irak’taki Sünni Arap varlýðýný kullanmadý; Azerbaycan’la yakýnlaþarak Ýran’ýn yüzde 20’sini oluþturan Azeri nüfus üzerinde etkinlik kurmadý; 1925’ten beri Ýran ‘iþgali’ne göz yumulan Körfez’deki Kuzistan eyaletine baðlý Ahvaz bölgesinin baðýmsýzlýðý tanýnmadý. Ama bütün bunlar olmaz deðil!”
Son bir yýlda Ýran’da Güney Azerbaycan ve Ahvaz bölgesinin baðýmsýzlýðýný isteyen gruplarýn spor karþýlaþmalarýnda, üniversitelerde gösteriler yaptýklarýna, bildiriler yayýnladýklarýna dair haberleri izlemekte yarar var...
