TÜÝK’in yeni açýkladýðý 2018 yýlý verilerine göre, Türkiye’de 2014 yýlýnda 3,6 kiþi olan ortalama hane halký büyüklüðü 2018’de 3,4 kiþi olmuþ. Ayrýca çekirdek aileden oluþan hane halklarýnýn oraný 2014 yýlýnda yüzde 67,4 iken 2018’de yüzde 65,3’e gerilemiþ. Tek kiþilik hane halklarýnýn oraný ise 2014 yýlýnda yüzde 13.9 iken, 2018 yýlýnda 16,1’e yükselmiþ.
Bu verilerin anlamý þu: Geniþ ailenin küçülme trendinden sonra çekirdek ailede küçülme trendine devam ediyor. Bir ev çatýsý altýnda yaþayan kiþi sayýsý giderek azalýyor. Tek ebeveynli aile sayýsý artýyor. Tek baþýna yaþama oraný yükseliyor.
Bu verilerin altýnda yatan unsurlarý da þöyle izah edebiliriz: Çocuk doðurma sayýsý azalýyor, boþanma artýyor, evlenme yaþý giderek yükseliyor, ortalama ömür uzuyor ve yaþlýlar daha fazla tek baþýna yaþýyor.
Tek baþýna yaþamanýn artmasýnýn kanaatimce üç büyük nedeni var: Evlenme yaþýnýn yükselmesine baðlý evlilik öncesi tek baþýna yaþama, boþanmanýn artmasýna baðlý tek baþýna yaþama, yaþlanan kiþilerin tek baþýna yaþama oranlarýnda artma.
Aslýnda Türkiye’de bu olup bitenler tüm dünyadaki modernleþme sürecinin bir parçasý. Batý dünyasýnda olup biten ailenin deðiþim süreci bizde de daha görünür hale geldi. Türkiye’nin aile yapýsý modernleþme rüzgarýnýn etkisi altýnda deðiþiyor. Bu deðiþimin hýzý Türkiye’nin her tarafýnda gözlenirken Batýsýnda daha belirgin.
Ailenin bu deðiþim sürecine yönelik kabaca iki yaklaþým var. Birinci yaklaþým bu deðiþimi olaðan buluyor ve korkulacak bir durum olmadýðýný söylüyor. Ýkincil yaklaþým ise bu deðiþimin korkutucu olduðunu, psiko-sosyal sonuçlarýnýn aðýr olacaðýný ifade ediyor. Doðrusu ben bu deðiþimin hayra olmadýðýný düþünenlerdenim.
Bir ailenin ne halde olduðu hem eþleri hem çocuklarý hem de yakýn çevrenin ruhsal ve sosyal saðlýðýný yakýndan etkiler. Birçok çalýþma evlilikleri iyi olan eþlerin ruhsal iyilik halinin bekarlara göre daha iyi olduðunu gösteriyor. Boþanmanýn bir dizi psikolojik, sosyal ve ekonomik olumsuz sonuçlarý var. Anne veya babasýz büyümek çocuklarý psikolojik açýdan olumsuz etkiliyor. Yalnýzlýk hýzla sosyal izolasyona dönerek ruh saðlýðýmýzý bozucu etki yapabilir. Yalnýz yaþamak bir yaþlý için acý bir deneyim.
Ailenin bu deðiþimini riskli ve olumsuz bulanlar bu güçlü deðiþim dalgasýna karþý nasýl durulacaðý konusunda da fikir yürütüyorlar. Ana soru “Sosyal politikalar yoluyla bu büyük deðiþim trendini dönüþtürmek, en azýndan etkilemek mümkün müdür?” þeklinde.
Ailenin bu büyük deðiþim trendine etki etmenin kabaca iki yolu var. Birincisi makro sosyal politikalar, ikincisi de mikro sosyal politikalar. Aile için makro düzeyde çalýþmalar aileleri ekonomik ve sosyal olarak desteklemeyi içeriyor. Örneðin sosyal devlet mantýðýyla kadýna doðurmayý teþvik edici ekonomik ve sosyal imkanlar arttýrýlmaya çalýþýlýr. Aile için makro düzeyde çalýþmalar ise evlilikleri ve aileleri güçlendirecek eðitimlerin toplumsal düzeye yayýlmasýný, zora girmiþ ailelerin danýþmanlýk hizmetlerine ulaþmasýnýn kolaylaþtýrýlmasýný içerir. Türkiye’nin bu iki alanda da almasý gereken çok yolu var.
