Turgut Özal, Menderes ve Demirel’in kurduðu dünyayý yorumlayarak Türkiye’yi yeniden inþa etti. Demirel ise bir anlamda üzerinde yükseldiði Türkiye’yi anlayamadýðý ve bir adým ileriye taþýyamadýðý için düþüþe geçti... Hatýrlayacaksýnýz, Süleyman Demirel, 1990’larýn baþýnda neredeyse göklerdeki yýldýzlarý bile vaat etmesine raðmen kendisini Çankaya Köþkü’ne zar zor atabildi. Eðer Demirel genel seçimlere bir daha girseydi oyu daha da düþecekti...
Demirel örneði Türkiye’nin içtimai ve iktisadi yapýsýndaki deðiþimi okuyamayýp, sadece siyasi ezberler ile ülkeyi anlamaya çalýþmanýn neden olduðu hayal kýrýklýklarýnýn en net örneklerinden biridir. Bu baðlamda Demirel örneði bugün için de pek çok dersler taþýr: Deðiþimin kaynaðý olsanýz da onu doðru okuyamazsanýz deðiþtirdiðiniz yapý sizi sistem dýþýna atabilir...
***
Önceki yazýmýzda Türkiye’de Batý tipi güçlü bir orta sýnýf oluþturma giriþimlerinin Osmanlý’nýn son döneminde baþladýðýný, Atatürk ve Ýnönü’nün bu sýnýfý bir yönüyle eþyanýn doðasýna aykýrý olarak yapay yollarla oluþturmaya çalýþtýðýný (devletçilik), Demokrat Parti’nin bu görüþ farkýndan doðduðunu belirtmiþtik. Menderes ve Demirel döneminde güçlenen sermaye ve üretim Özal’ýn vizyonu ve becerisi ile adeta rampaya yerleþmiþ oldu... AK Parti yýllarýnda ise Türkiye gerçek anlamda bir ‘orta direðe’, yani ‘orta sýnýf’a kavuþmuþ oldu...
Rahmetli Özal herkesin bir evinin ve bir arabasýnýn olmasýný çok isterdi. “Eðer bir kiþinin sokakta park etmiþ bir arabasý varsa o sokakta olay olsun istemez” derdi. Ayný mantýkla kendi evi olan birey de gerçek anlamda sorumlu bir vatandaþa dönerdi... Liberal ekonomi ve siyaset yaklaþýmýnýn temelleri olan bu görüþe göre kiþilerin mal ve mülklerindeki artýþ, ekonomi ile daha fazla etkileþime girmeleri, dolayýsýyla ekonominin parçasý haline gelmeleri siyasi istikrarý ve ülkeyi sahiplenmeyi de beraberinde getirecektir...
Tansu Çiller’in “herkese iki anahtar” olarak formüle ettiði bu anlayýþ 2000’li yýllar Türkiye’sinde kendisini aþtý denebilir: Milyonlarca insan banka kredileriyle sisteme baðlanmýþ durumda... Pek çok kiþi için iki anahtar deðil, üç, hatta dört, beþ anahtar hedef haline gelmiþ durumda... Tek baþýna bir evi ve bir arabasý olmak zenginlik göstergesi olmaktan çýkýyor... Eþe de araba ve havuzlu, site içinde lüks evler vs. en azýndan üst-orta sýnýf için sýradan hedefler haline geliyor.
***
Söz konusu deðiþimin iktisadi yönünü aylýk yayýnlanan Turkish Time dergisinin Ekim sayýsý çok güzel bir þekilde derlemiþ. Konuyu tüm yönleriyle anlamak için herkese tavsiye ederim... Turkish Time dergisinin analizine göre yeni orta sýnýfý anlamanýn sýrrý 10 tüketim kodunda gizli. Bunlar 1) Otomobil tüketimindeki artýþ, 2) Tatil alýþkanlýklarýndaki deðiþim, 3) Yenilenen ev anlayýþý, 4) Aileye yeni bakýþ açýsý, 5) Daha eðitimli olmalarý, 6) AVM etkisi, 7) Ev dýþý faaliyetlere daha fazla vakit ayýrma, 8) Ýnternet ve sosyal medya, 9) Kültürel aktivitelerin artan payý ve 10) e-ticaretin yükseliþi.
Yukarýda sayýlan 10 tüketim koduna yenileri de eklenebilir elbette... Fakat meseleye geçmiþin kalýplarýyla “muhafazakârlýk yükseliyor” veya “toplumun ahlaký bozuluyor” gibi dar gözlükler ile bakar isek geleceði okumada çok büyük hayal kýrýklýklarý yaþayabiliriz... Yeni toplum için ahlaktan, siyasete, tüketimden, kültüre kadar hayatýn her noktasýnda yeni yöntemler geliþtirmek zorundayýz... Çünkü gelecek siyasetin iki kutbu arasýnda þekillenmiyor...
