Geçtiðimiz günlerde 4. Beslenme ve Saðlýklý Yaþam Zirvesi için önemli bilim insanlarý Ýstanbul’daydý. ‘Yeme Davranýþýnýn Saðlýk Etkileri’ temasýyla bir araya gelen uzmanlar Türkler’in yeme alýþkanlýklarýndaki farklýlýklarý ortaya koydu. Star Cumartesi’ye konuþan Oxford Üniversitesi Gastrofizik Bölümü‘nden Prof. Charles Spence Türklere özgü beslenme tarzýný açýkladý ve “Yemek tabaklarýndaki deðiþimle kilo vermeniz çok kolay” dedi.
Ýstanbul geçen hafta ‘4. Beslenme ve Saðlýklý Yaþam Zirvesi’nin baþkenti oldu, bir grup bilim insaný þehrimizde bir araya geldi. Haberi okuyunca insan, yaþamak için yemek yemekten vaz mý geçti de bilim adamlarý bu konuya kafa yoruyor diye merak edebilirsiniz. Zirveyi izlerken bu soru benim de aklýmdan geçmedi deðil. Elbette böyle bir þey mümkün deðil ama hayatta kalma mücadelesinin ilk basamaðý olan yemek yemek, günümüz dünyasýnda sosyalleþme, daha uzun yaþama arzusu gibi birçok nedenin tercihlerimizi belirlediði yeni bir dünya oluþturmakta. Gýdalarý market sepetine atarken hayatta kalma isteðimizden farklý bir neden olabilir mi? Avrupa Gýda Bilgi Konseyi’nin (EUFIC) koordine ettiði, Türkiye dahil beþ ülkede yapýlan ‘Gýda Seçimini Tetikleyen Faktörler’ araþtýrmasýnýn sonuçlarýna göre, Türklerin gýda seçimlerini gýdadan aldýklarý keyif ve saðlýklý hissetme duygusu belirliyor.
Yemeði önce duyularýmýzla deneyimliyoruz!
Zirve’de Purdue Üniversitesi Beslenme Bilim Dalý Öðretim Görevlisi Prof. Dr. Richard Mattes, Colorado Üniversitesi Pediyatri ve Týp Bölümü Öðretim Görevlisi Prof. Dr James Hill, ABD Emory Üniversitesi Hematoloji ve Medikal Ontoloji Bölümü Öðretim Görevlisi Prof. Dr. Ömer Küçükgibi önemli isimler vardý. Zirvenin konuþmacýlarýndan Danimarka Aarhus Üniversitesi Pazarlama Bölümü Öðretim Görevlisi Prof. Klaus Grunert, ‘Gýda Seçimini Tetikleyenler Faktörler’ projesinin sonuçlarýný ilk kez Türkiye’de, zirve kapsamýnda paylaþtý.
Türkiye ayaðýný Sabri Ülker Vakfý’nýn yürüttüðü proje, Ýngiltere, Ýtalya, Fransa ve Polonya’da pilot olarak yürütüldü. Bilimsel danýþmanlýðýný Prof. Grunert’in üstlendiði araþtýrmada; kahvaltýlýk gevrekler, hazýr yemekler, yoðurt, tatlý atýþtýrmalýklar, bisküvi ve soðuk içecekler olmak üzere altý farklý ürün grubunu tüketen insanlarýn ne hissettikleri, o ürünü neden tükettikleri sorgulandý. Prof. Grunert, araþtýrma ile ilgili þu bilgileri paylaþtý. Araþtýrma sonuçlarýna göre, Ýtalyanlarýn markaya önem verirken, Türklerin lezzet aradýðýný söyleyen Prof. Grunert, Polonyalýlarýn gýdaya yakýt gözüyle baktýðýný ve tercihlerinde daha çok ekonomik faktörlerin rol oynadýðýný belirtti.
Fransýzlar meyve suyu, Türkler meyveyi tercih ediyor
Araþtýrma sonuçlarý ülkelerin ayný gýdaya nasýl farklý bir bakýþ açýsýyla yaklaþtýðýný da gözler önüne seriyor. Kahvaltýlýk gevrekler, Ýtalyanlar için saðlýk ve dengeli beslenmeyle eþ deðerken Fransýzlar için saðladýðý enerjiyle üretkenliði artýran bir gýda olarak görülüyor. Polonyalýlar ve Türkler kahvaltýlýk gevrekleri pratikliði nedeniyle zaman kazandýrdýðý ve saðlýklý olduðu için tercih ediyor. Soðuk içeceklerde ise Ýngilizler lezzet ve saðlýk arýyor. Ýtalyanlar bu tarz içecekleri gýda israfýný azalttýðý, tasarruf ve kilo kontrolü saðladýðý için tüketiyor. Fransýzlar soðuk içeceklerde meyve ve vitaminler içermesi gibi farklý özellikler ararken, Türkler saðlýðý ve lezzeti meyveli soðuk içeceklerde buluyor.
Tatlýyla yiyerek sosyalleþiyoruz
Gýda seçimini tetikleyen faktörler araþtýrmasý, Türklerin tatlý tercihlerinin sosyalleþme ile iliþkili olduðunu da ortaya koyuyor. Araþtýrmanýn yapýldýðý her ülkede mutluluðun yolunun dengeli beslenmeden geçtiðini sonucu görülürken, Ýtalyanlar, Ýngilizler ve Fransýzlar için yoðurt tüketmek mutluluk veriyor. Araþtýrmaya göre, Türkler gýdalarla ilgili farklý bilgiler yüzünden saðlýklý seçim yapmakta zorlanýyor. Avrupalýlar bisküvi gibi tatlý atýþtýrmalýklardan lezzetli olduðu için haz duyarken, Türkler ise lezzetin yaný sýra sosyalleþmeye yardýmcý olduðu için de tatlý ürünler tüketiyor.
“Çok sayýda araþtýrma, saðlýksýz besin kýrmýzý bir tabak üzerine konulduðunda insanlarýn daha az yediðini gösteriyor. Sanki duyularýnýz basit bir þekilde sizi dikkatli olun diye dürtüyor.”
Bilgi kirliliði ile mücadele þart
Zirveye katýlan Sylvia Rowe dünya genelinde gýda tüketimindeki en büyük sorunun bilgi kirliliði olduðunu düþünüyor. Rowe, özellikle yazar ve gazetecilerin topluma bilgiyi iletmeden mutlaka teyit etmesi gerektiðinin altýný çiziyor. “Özellikle sosyal medya ve internetin bilgiyi hýzla yaydýðý günümüz dünyasýnda bilgi kirliliði hepimizin sorunu ve sorumluluðu” diyor. Sylvia B. Rowe, saðlýk, beslenme, gýda güvenliði ve risk konularýnda yönetim ve iletiþim danýþmanlýðý hizmeti veren SR Strategy’nin baþkaný. Hala, Massachusetts Amherst Üniversitesi ve Tufts Üniversitesi Friedman Beslenme Bilimi ve Politikalarý Okulu’nda misafir profesör olarak dersler vermekte.”
Fazla kilonun nedeni yemek seti
Oxford Üniversitesi’nde Gastrofizik Profesörü Charles Spence bence 4. Beslenme ve Saðlýklý Yaþam Zirvesi’nin en ilginç konusuyla karþýmýzdaydý ve yeni yemek yeme bilimini tanýttý: Gastrofizik! Yemeklerin insanlara daha lezzetli gelmesini saðlayan ve tokluk hissi veren psikolojik yöntemleri sýralayan Spence, yemeðin önce gözlerle yendiðini ve tabaðýn renginden ortamdaki müziðe kadar pek çok parametrenin algýmýzý etkilediðini anlattý. Konu ilgimi fazlasýyla çekti ve aklýma takýlan bir kaç soruyu star Pazar okurlarý için Spencer’a yönelttim.
Kasede yemek, yiyeceði daha mý lezzetli kýlýyor?
Saðlýklý beslenme, kendinize iyi davranma ile baðlantýlý. Yani hem kaseye konan hem de kasenin kendisiyle ilgili bir durum söz konusu. Kenar çerçevesi olmayan bir kase sanki içinde daha fazla yemek varmýþ gibi gösterecek, zihniniz bu þekilde algýyacaktýr. Kaseyi elinizde tuttuðunuzda yiyeceðin kokusunu almanýz daha olasýdýr. Bu da daha az yemenize yardýmcý olur, zira eðer kase aðýrsa, kabýn aðýrlýðý ile yiyeceðin miktarýný ayýrt etmekte pek de iyi deðiliz. Hatta þimdi tasarýmcýlarla çalýþýyoruz, masaya koyduðunuzda dökülen çorba kasesi prototiplerimizi sanýrým elde ettik.
Nasýl yani?
Tamamen aptalca, ama bu durumda onlarý elinizde tutmaya mecbursunuz ve bahsettiðim faydalarý elde ediyorsunuz. Kasenin amacý, sanki böylesi daha iyiymiþ gibi mutlu olduðumuzu düþünmemizi saðlamak. Diyelim diyet yapýyorsunuz ve yoðurt yiyorsunuz.Yoðurdu plastik bir kaptan aðýr bir kaseye aktarýrsanýz bir anda diyet açýsýndan çok daha baþarýlý olursunuz. Ýnsanlar bu etki için doku, renk, malzeme, aðýrlýk dengeyle oynuyorlar.
Servis tabaklarýnýn iþtahýmýzla bir baðlantýsý mý var?
Diyelim abur cubur, saðlýksýz yiyecekleriniz var. Çok sayýda araþtýrma, saðlýksýz besin kýrmýzý bir tabak üzerine konulduðunda insanlarýn daha az yediðini gösteriyor. Sanki duyularýnýz basit bir þekilde sizi dikkatli olun diye dürtüyor. Bu sadece saðlýksýz gýdalar için geçerli, saðlýklý yiyeceklerde böyle bir etki yok. Diðer araþtýrma gruplarýnda görüldüðü üzre, yuvarlak, beyaz tabaklarýn, yiyecek daha tatlý algýlanýyor, siyah ve köþeli tabaklarsa tatlýlýðý azaltýyor. Bu etkinin olumlu olup olmadýðý þefe ve sizin tat duyunuza, tatlýyý sevip sevmemenize baðlý. Tükettiðimiz gýda veya içeceklerin üçte biri ambalajlý besinler, yani aslýnda ambalaj yemek takýmý hâline geliyor. Cips paketiniz, yoðurt kabýnýz nasýl görünmeli? Belki en büyük faydalar bu alanlarda hissedilecektir.
Zayýflamak isteyenler ne çeþit tabaklarda yemeli?
Daha küçük tabaklar veya kase kullanmak, aðýr bir tabaðý elde tutmak, daha aðýr çatal, býçak takýmýyla yemek yemek, atýþtýrmalýk yiyeceðinizi kýrmýzý bir tabaða koymak, yiyecekleri cam bir kavanoz yerine þeffaf olmayan bir kapta saklamak, öðünlerden önce daha fazla su içmek gerekiyor.Bunlarýn hepsini bir araya getirip daha büyük sonuçlar elde edebilir misiniz? Bilmiyoruz. Belki teker teker iþe yarýyorlardýr. Farkýndalýk adýna yapabileceðiniz her þey, dikkatinizi yediðiniz þeye odaklamanýz, yemenin yarattýðý hisleri düþünmeniz önemli. Beyniniz durmaya ne kadar duyu algýladýðýna, kaç tane koku, tat, doku deneyimlediðine göre karar alýr. Televizyon da bu nedenle zararlý çünkü tüm dikkatinizi televizyona verir duyularýnýzý hissetmezsiniz.
